了凡四训注音

一、立命之学

yú tóng nián sàng fù，lǎo mǔ mìng qì jǔ yè xué yī，wèi kě yǐ yǎng shēng，kě yǐ jì rén，qiě xí yī yì yǐ chéng míng，ěr fù sù xīn yě。hòu yú zài cí yún sì，yù yī lǎo zhě，xiū rán wěi mào，piāo piāo ruò xiān，yú jìng lǐ zhī。yǔ yú yuē: zi shì lù zhōng rén yě，míng nián jí jìn xué，hé bù dú shū?

余童年丧父，老母命弃举业学医，谓可以养生，可以济人，且习一艺以成名，尔父夙心也。后余在慈云寺，遇一老者，修髯伟貌，飘飘若仙，余敬礼之。语余曰：「子仕路中人也，明年即进学，何不读书?」

yú gào yǐ gù，bìng kòu lǎo zhě xìng shì lǐ jū。

余告以故，并叩老者姓氏里居。

yuē: wú xìng kǒng，yún nán rén yě。dé shào zi huáng jí shù zhèng zhuàn，shù gāi chuán rǔ。

曰：「吾姓孔，云南人也。得邵子皇极数正传，数该传汝。」

yú yǐn zhī guī，gào mǔ。

余引之归，告母。

mǔ yuē: shàn dài zhī。

母曰：「善待之。」

shì qí shù，xiān xī jiē yàn。yú suì qǐ dú shū zhī niàn，móu zhī biǎo xiōng shěn chēng，yán: yù hǎi gǔ xiān shēng，zài shěn yǒu fū jiā kāi guǎn，wǒ sòng rǔ jì xué shén biàn。

试其数，纤悉皆验。余遂启读书之念，谋之表兄沈称，言：「郁海谷先生，在沈友夫家开馆，我送汝寄学甚便。」

yú suì lǐ yù wèi shī。

余遂礼郁为师。

kǒng wèi yú qǐ shù: xiàn kǎo tóng shēng，dāng shí sì míng fǔ kǎo qī shí yī míng，tí xué kǎo dì jiǔ míng。míng nián fù kǎo，sān chù míng shù jiē hé。fù wèi bo zhōng shēn xiū jiù，yán: mǒu nián kǎo dì jǐ míng，mǒu nián dāng bǔ lǐn，mǒu nián dāng gòng，gòng hòu mǒu nián，dāng xuǎn sì chuān yī dà yǐn，zài rèn sān nián bàn，jí yí gào guī。wǔ shí sān suì bā yuè shí sì rì chǒu shí，dāng zhōng yú zhèng qǐn，xī wú zi。yú bèi lù ér jǐn jì zhī。

孔为余起数：县考童生，当十四名;府考七十一名，提学考第九名。明年赴考，三处名数皆合。复为卜终身休咎，言：某年考第几名，某年当补廪，某年当贡，贡后某年，当选四川一大尹，在任三年半，即宜告归。五十三岁八月十四日丑时，当终于正寝，惜无子。余备录而谨记之。

zì cǐ yǐ hòu，fán yù kǎo xiào，qí míng shù xiān hòu，jiē bù chū kǒng gōng suǒ xuán dìng zhě。dú suàn yú shí lǐn mǐ jiǔ shí yī shí wǔ dǒu dāng chū gòng jí shí mǐ qī shí yī shí，tú zōng shī jí pī zhǔn bǔ gòng，yú qiè yí zhī。hòu guǒ wèi shǔ yìn yáng gōng suǒ bó，zhí zhì dīng mǎo nián gōng yuán 1567 nián，yīn qiū míng zōng shī jiàn yú chǎng zhōng bèi juǎn，tàn yuē: wǔ cè，jí wǔ piān zòu yì yě，qǐ kě shǐ bó qià yān guàn zhī rú，lǎo yú chuāng xià hū!suì yī xiàn shēn wén zhǔn gòng，lián qián shí mǐ jì zhī，shí jiǔ shí yī shí wǔ dǒu yě。yú yīn cǐ yì xìn jìn tuì yǒu mìng，chí sù yǒu shí，dàn rán wú qiú yǐ。

自此以后，凡遇考校，其名数先后，皆不出孔公所悬定者。独算余食廪米九十一石五斗当出贡;及食米七十一石，屠宗师即批准补贡，余窃疑之。后果为署印杨公所驳，直至丁卯年(公元1567年)，殷秋溟宗师见余场中备卷，叹曰：「五策，即五篇奏议也，岂可使博洽淹贯之儒，老于窗下乎!」遂依县申文准贡，连前食米计之，实九十一石五斗也。余因此益信进退有命，迟速有时，澹然无求矣。

gòng rù yàn dōu，liú jīng yī nián，zhōng rì jìng zuò，bù yuè wén zì。jǐ sì gōng yuán 1569 nián guī，yóu nán yōng，wèi rù jiān，xiān fǎng yún gǔ huì chán shī yú qī xiá shān zhōng，duì zuò yī shì，fán sān zhòu yè bù míng mù。

贡入燕都，留京一年，终日静坐，不阅文字。己巳(公元1569年)归，游南雍，未入监，先访云谷会禅师于栖霞山中，对坐一室，凡三昼夜不瞑目。

yún gǔ wèn yuē: fán rén suǒ yǐ bù dé zuò shèng zhě，zhǐ wèi wàng niàn xiāng chán ěr。rǔ zuò sān rì，bú jiàn qǐ yī wàng niàn，hé yě?

云谷问曰：「凡人所以不得作圣者，只为妄念相缠耳。汝坐三日，不见起一妄念，何也?」

yú yuē: wú wèi kǒng xiān shēng suàn dìng，róng rǔ shēng sǐ，jiē yǒu dìng shù，jí yào wàng xiǎng，yì wú kě wàng xiǎng。

余曰：「吾为孔先生算定，荣辱生死，皆有定数，即要妄想，亦无可妄想。」

yún gǔ xiào yuē: wǒ dài rǔ shì háo jié，yuán lái zhǐ shì fán fū。

云谷笑曰：「我待汝是豪杰，原来只是凡夫。」

wèn qí gù?

问其故?

yuē: rén wèi néng wú xīn，zhōng wèi yīn yáng suǒ fù，ān dé wú shù?dàn wéi fán rén yǒu shù jí shàn zhī rén，

曰：「人未能无心，终为阴阳所缚，安得无数?但惟凡人有数;极善之人，

shù gù jū tā bù dìng jí è zhī rén，shù yì jū tā bù dìng。rǔ èr shí nián lái，bèi tā suàn dìng，bù céng zhuàn dòng yī háo，qǐ fēi shì fán fū?

数固拘他不定;极恶之人，数亦拘他不定。汝二十年来，被他算定，不曾转动一毫，岂非是凡夫?」

yú wèn yuē: rán zé shù kě táo hū?

余问曰：「然则数可逃乎?」

yuē: mìng yóu wǒ zuò，fú zì jǐ qiú。shī shū suǒ chēng，de wèi míng xùn。wǒ jiào diǎn zhōng shuō: qiú fù guì dé fù guì，qiú nán nǚ dé nán nǚ，qiú cháng shòu dé cháng shòu。fū wàng yǔ nǎi shì jiā dà jiè，zhū fú pú sà，qǐ kuáng yǔ qī rén?

曰：「命由我作，福自己求。诗书所称，的为明训。我教典中说：『求富贵得富贵，求男女得男女，求长寿得长寿。』夫妄语乃释迦大戒，诸佛菩萨，岂诳语欺人?」

yú jìn yuē: mèng zǐ yán: qiú zé dé zhī，shì qiú zài wǒ zhě yě。dào dé rén yì kě yǐ lì qiú gōng míng fù guì，rú hé qiú dé?

余进曰：「孟子言：『求则得之』，是求在我者也。道德仁义可以力求;功名富贵，如何求得?」

yún gǔ yuē: mèng zǐ zhī yán bù cuò，rǔ zì cuò jiě ěr。rǔ bú jiàn liù zǔ shuō: yī qiè fú tián，bù lí fāng cùn cóng xīn ér mì，gǎn wú bù tōng。qiú zài wǒ，bù dú de dào dé rén yì，yì dé gōng míng fù guì nèi wài shuāng dé，shì qiú yǒu yì yú de yě。ruò bù fǎn gōng nèi xǐng，ér tú xiàng wài chí qiú，zé qiú zhī yǒu dào，ér dé zhī yǒu mìng yǐ，nèi wài shuāng shī，gù wú yì。

云谷曰：「孟子之言不错，汝自错解耳。汝不见六祖说：『一切福田，不离方寸;从心而觅，感无不通。』求在我，不独得道德仁义，亦得功名富贵;内外双得，是求有益于得也。若不反躬内省，而徒向外驰求，则求之有道，而得之有命矣，内外双失，故无益。」

yīn wèn: kǒng gōng suàn rǔ zhōng shēn ruò hé?

因问：「孔公算汝终身若何?」

yú yǐ shí gào。

余以实告。

yún gǔ yuē: rǔ zì chuāi yīng de kē dì fǒu?yīng shēng zǐ fǒu?

云谷曰：「汝自揣应得科第否?应生子否?」

yú zhuī shěng liáng jiǔ，yuē: bù yīng yě。kē dì zhōng rén，lèi yǒu fú xiàng，yú fú báo，yòu bù néng jī gōng lèi xíng，yǐ jī hòu fú jiān bù nài fán jù，bù néng róng rén shí huò yǐ cái zhì gài rén，zhí xīn zhí xíng，qīng yán wàng tán。fán cǐ jiē báo fú zhī xiāng yě，qǐ yí kē dì zāi。

余追省良久，曰：「不应也。科第中人，类有福相，余福薄，又不能积功累行，以基厚福;兼不耐烦剧，不能容人;时或以才智盖人，直心直行，轻言妄谈。凡此皆薄福之相也，岂宜科第哉。

dì zhī huì zhě duō shēng wù，shuǐ zhī qīng zhě cháng wú yú yú hǎo jié，yí wú zi zhě yī hé qì néng yù wàn wù，yú shàn nù，yí wú zi zhě èr ài wéi shēng shēng zhī běn，rěn wèi bù yù zhī gēn yú jīn xī míng jié，cháng bù néng shě jǐ jiù rén，yí wú zi zhě sān duō yán hào qì，yí wú zi zhě sì xǐ yǐn shuò jīng，yí wú zi zhě wǔ hǎo chè yè zhǎng zuò，ér bù zhī bǎo yuán yù shén，yí wú zi zhě liù。qí yú guò è shàng duō，bù néng xī shǔ。

地之秽者多生物，水之清者常无鱼;余好洁，宜无子者一;和气能育万物，余善怒，宜无子者二;爱为生生之本，忍为不育之根;余矜惜名节，常不能舍己救人，宜无子者三; 多言耗气，宜无子者四;喜饮铄精，宜无子者五; 好彻夜长坐，而不知葆元毓神，宜无子者六。其馀过恶尚多，不能悉数。」

yún gǔ yuē: qǐ wéi kē dì zāi。shì jiān xiǎng qiān jīn zhī chǎn zhě，dìng shì qiān jīn rén wù xiǎng bǎi jīn zhī chǎn zhě，dìng shì bǎi jīn rén wù yīng è sǐ zhě，dìng shì è sǐ rén wù tiān bù guò yīn cái ér dǔ，jǐ zēng jiā xiān háo yì sī。

云谷曰：「岂惟科第哉。世间享千金之产者，定是千金人物;享百金之产者，定是百金人物;应饿死者，定是饿死人物;天不过因材而笃，几曾加纤毫意思。

jí rú shēng zǐ，yǒu bǎi shì zhī dé zhě，dìng yǒu bǎi shì zǐ sūn bǎo zhī yǒu shí shì zhī dé zhě，dìng yǒu shí shì zǐ sūn bǎo zhī yǒu sān shì èr shì zhī dé zhě，dìng yǒu sān shì èr shì zǐ sūn bǎo zhī qí zhǎn yān wú hòu zhě，dé zhì báo yě。

即如生子，有百世之德者，定有百世子孙保之;有十世之德者，定有十世子孙保之;有三世二世之德者，定有三世二世子孙保之;其斩焉无后者，德至薄也。

rǔ jīn jì zhī fēi。jiāng xiàng lái bù fā kē dì，jí bù shēng zǐ zhī xiāng，jìn qíng gǎi shuā wù yào jī dé，wù yào bāo huāng，wù yào hé ài，wù yào xī jīng shén。cóng qián zhǒng zhǒng，pì rú zuó rì sǐ cóng hòu zhǒng zhǒng，pì rú jīn rì shēng cǐ yì lǐ zài shēng zhī shēn。

汝今既知非。将向来不发科第，及不生子之相，尽情改刷;务要积德，务要包荒，务要和爱，务要惜精神。从前种种，譬如昨日死;从后种种，譬如今日生;此义理再生之身。

fū xuè ròu zhī shēn，shàng rán yǒu shù yì lǐ zhī shēn，qǐ bù néng gé tiān。tài jiǎ yuē: tiān zuò niè，yóu kě wéi zì zuò niè，bù kě huó。shī yún: yǒng yán pèi mìng，zì qiú duō fú。kǒng xiān shēng suàn rǔ bù dēng kē dì，bù shēng zǐ zhě，cǐ tiān zuò zhī niè，yóu kě dé ér wéi rǔ jīn kuò chōng dé xìng，lì xíng shàn shì，duō jī yīn dé，cǐ zì jǐ suǒ zuò zhī fú yě，ān dé ér bù shòu xiǎng hū?

夫血肉之身，尚然有数;义理之身，岂不能格天。太甲曰：『天作孽，犹可违;自作孽，不可活。』诗云：『永言配命，自求多福。』孔先生算汝不登科第，不生子者，此天作之孽，犹可得而违;汝今扩充德性，力行善事，多积阴德，此自己所作之福也，安得而不受享乎?

yì wèi jūn zǐ móu，qū jí bì xiōng ruò yán tiān mìng yǒu cháng，jí hé kě qū，xiōng hé kě bì?kāi zhāng dì yī yì，biàn shuō: jī shàn zhī jiā，bì yǒu yú qìng。rǔ xìn dé jí fǒu?

易为君子谋，趋吉避凶;若言天命有常，吉何可趋，凶何可避?开章第一义，便说：『积善之家，必有馀庆。』汝信得及否?」

yú xìn qí yán，bài ér shòu jiào。yīn jiāng wǎng rì zhī zuì，fú qián jìn qíng fā lù，wèi shū yī tòng，xiān qiú dēng kē shì xíng shàn shì sān qiān tiáo，yǐ bào tiān dì zǔ zōng zhī dé。

余信其言，拜而受教。因将往日之罪，佛前尽情发露，为疏一通，先求登科;誓行善事三千条，以报天地祖宗之德。

yún gǔ chū gōng guò gé shì yú，lìng suǒ xíng zhī shì，zhú rì dēng jì shàn zé jì shù，è zé tuì chú，qiě jiào chí zhǔn tí zhòu，yǐ qī bì yàn。

云谷出功过格示余，令所行之事，逐日登记;善则记数，恶则退除，且教持准提咒，以期必验。

yǔ yú yuē: fú lù jiā yǒu yún: bú huì shū fú，bèi guǐ shén xiào。cǐ yǒu mì chuán，zhǐ shì bù dòng niàn yě。zhí bǐ shū fú，xiān bǎ wàn yuán fàng xià，yī chén bù qǐ。cóng cǐ niàn tou bù dòng chù，xià yì diǎn，wèi zhī hùn dùn kāi jī。yóu cǐ ér yī bǐ huī chéng，gèng wú sī lǜ，cǐ fú biàn líng。fán qí tiān lì mìng，dōu yào cóng wú sī wú lǜ chù gǎn gé。

语余曰：「符录家有云：『不会书符，被鬼神笑。』此有秘传，只是不动念也。执笔书符，先把万缘放下，一尘不起。从此念头不动处，下一点，谓之混沌开基。由此而一笔挥成，更无思虑，此符便灵。凡祈天立命，都要从无思无虑处感格。

mèng zǐ lùn lì mìng zhī xué，ér yuē: yāo shòu bù èr。fū yāo shòu，zhì èr zhě yě。dāng qí bù dòng niàn shí，shú wèi yāo，shú wèi shòu?xì fēn zhī，fēng qiàn bù èr，rán hòu kě lì pín fù zhī mìng qióng tōng bù èr，rán hòu kě lì guì jiàn zhī mìng yāo shòu bù èr，rán hòu kě lì shēng sǐ zhī mìng。rén shēng shì jiān，wéi sǐ shēng wéi zhòng，yuē yāo shòu，zé yī qiè shùn nì jiē gāi zhī yǐ。

孟子论立命之学，而曰：『夭寿不贰。』夫夭寿，至贰者也。当其不动念时，孰为夭，孰为寿?细分之，丰歉不贰，然后可立贫富之命;穷通不贰，然后可立贵贱之命;夭寿不贰，然后可立生死之命。人生世间，惟死生为重，曰夭寿，则一切顺逆皆该之矣。

zhì xiū shēn yǐ qí zhī，nǎi jī dé qí tiān zhī shì。yuē xiū，zé shēn yǒu guò è，jiē dāng zhì ér qù zhī yuē qí，zé yī háo jì yú，yī háo jiāng yíng，jiē dāng zhǎn jué zhī yǐ。dào cǐ dì wèi，zhí zào xiān tiān zhī jìng，jí cǐ biàn shì shí xué。

至修身以俟之，乃积德祈天之事。曰修，则身有过恶，皆当治而去之;曰俟，则一毫觊觎，一毫将迎，皆当斩绝之矣。到此地位，直造先天之境，即此便是实学。

rǔ wèi néng wú xīn，dàn néng chí zhǔn tí zhòu，wú jì wú shù，bù lìng jiàn duàn，chí dé chún shú，yú chí zhōng bù chí，yú bù chí zhōng chí。dào de niàn tou bù dòng，zé líng yàn yǐ。

汝未能无心，但能持准提咒，无记无数，不令间断，持得纯熟，于持中不持，于不持中持。到得念头不动，则灵验矣。」

yú chū hào xué hǎi，shì rì gǎi hào le fán gài wù lì mìng zhī shuō，ér bù yù luò fán fū kē jiù yě。cóng cǐ ér hòu，zhōng rì jīng jīng，biàn jué yǔ qián bù tóng。qián rì zhǐ shì yōu yōu fàng rèn，dào cǐ zì yǒu zhàn jīng tì lì jǐng xiàng，zài àn shì wū lòu zhōng，cháng kǒng dé zuì tiān dì guǐ shén yù rén zēng wǒ huǐ wǒ，zì néng tián rán róng shòu。

余初号学海，是日改号了凡;盖悟立命之说，而不欲落凡夫窠臼也。从此而后，终日兢兢，便觉与前不同。前日只是悠悠放任，到此自有战兢惕厉景象，在暗室屋漏中，常恐得罪天地鬼神;遇人憎我毁我，自能恬然容受。

dào míng nián gōng yuán 1570 nián lǐ bù kǎo kē jǔ，kǒng xiān shēng suàn gāi dì sān，hū kǎo dì yī qí yán bù yàn，ér qiū wéi zhōng shì yǐ。rán xíng yì wèi chún，jiǎn shēn duō wù huò jiàn shàn ér xíng zhī bù yǒng，huò jiù rén ér xīn cháng zì yí huò shēn miǎn wéi shàn，ér kǒu yǒu guò yán huò xǐng shí cāo chí，ér zuì hòu fàng yì yǐ guò zhé gōng，rì cháng xū dù。zì jǐ sì suì gōng yuán 1569 nián fā yuàn，zhí zhì jǐ mǎo suì gōng yuán 1579 nián，lì shí yú nián，ér sān qiān shàn xíng shǐ wán。

到明年(公元1570年)礼部考科举，孔先生算该第三，忽考第一;其言不验，而秋闱中式矣。然行义未纯，检身多误;或见善而行之不勇，或救人而心常自疑;或身勉为善，而口有过言;或醒时操持，而醉后放逸;以过折功，日常虚度。自己巳岁(公元1569年)发愿，直至己卯岁(公元1579年)，历十馀年，而三千善行始完。

shí fāng cóng lǐ jiàn ān rù guān，wèi jí huí xiàng。gēng chén gōng yuán 1580 nián nán hái。shǐ qǐng xìng kōng，huì kōng zhū shàng rén，jiù dōng tǎ chán táng huí xiàng。suì qǐ qiú zi yuàn，yì xǔ xíng sān qiān shàn shì。xīn sì gōng yuán 1581 nián，shēng nán tiān qǐ。

时方从李渐庵入关，未及回向。庚辰(公元1580年)南还。始请性空，慧空诸上人，就东塔禅堂回向。遂起求子愿，亦许行三千善事。辛巳(公元1581年)，生男天启。

yú xíng yī shì，suí yǐ bǐ jì rǔ mǔ bù néng shū，měi xíng yī shì，zhé yòng é máo guǎn，yìn yī zhū quān yú lì rì zhī shàng。huò shī shí pín rén，huò mǎi fàng shēng mìng，yī rì yǒu duō zhì shí yú zhě。zhì guǐ wèi gōng yuán 1583 nián bā yuè，sān qiān zhī shù yǐ mǎn。fù qǐng xìng kōng bèi，jiù jiā tíng huí xiàng。jiǔ yuè shí sān rì，fù qǐ qiú zhōng jìn shì yuàn，xǔ xíng shàn shì yī wàn tiáo，bǐng xū gōng yuán 1586 nián dēng dì，shòu bǎo dǐ zhī xiàn。

余行一事，随以笔记;汝母不能书，每行一事，辄用鹅毛管，印一朱圈于历 日之上。或施食贫人，或买放生命，一日有多至十馀者。至癸未(公元1583年)八月，三千之数已满。复请性空辈，就家庭回向。九月十三日，复起求中进士愿， 许行善事一万条，丙戌(公元1586年)登第，授宝坻知县。

yú zhì kōng gé yī cè，míng yuē zhì xīn piān。chén qǐ zuò táng，jiā rén xié fù mén yì，zhì àn shàng，suǒ xíng shàn è，xiān xī bì jì。yè zé shè zhuō yú tíng，xiào zhào yuè dào fén xiāng gào dì。

余置空格一册，名曰治心篇。晨起坐堂，家人携付门役，置案上，所行善恶， 纤悉必记。夜则设桌于庭，效赵阅道焚香告帝。

rǔ mǔ jiàn suǒ xíng bù duō，zhé pín cù yuē: wǒ qián zài jiā，xiāng zhù wéi shàn，gù sān qiān zhī shù dé wán jīn xǔ yī wàn，yá zhōng wú shì kě xíng，hé shí dé yuán mǎn hū?

汝母见所行不多，辄颦蹙曰：「我前在家，相助为善，故三千之数得完;今许一万，衙中无事可行，何时得圆满乎?」

yè jiān ǒu mèng jiàn yī shén rén，yú yán shàn shì nán wán zhī gù。shén yuē: zhǐ jiǎn liáng yī jié，wàn xíng jù wán yǐ。gài bǎo dǐ zhī tián，měi mǔ èr fēn sān lí qī háo。yú wèi qū chǔ，jiǎn zhì yī fēn sì lí liù háo，wěi yǒu cǐ shì，xīn pō jīng yí。shì huàn yú chán shī zì wǔ tái lái，yú yǐ mèng gào zhī，qiě wèn cǐ shì yí xìn fǒu?

夜间偶梦见一神人，余言善事难完之故。神曰：「只减粮一节，万行俱完矣。」盖宝坻之田，每亩二分三厘七毫。余为区处，减至一分四厘六毫，委有此事，心颇惊疑。适幻余禅师自五台来，余以梦告之，且问此事宜信否?

shī yuē: shàn xīn zhēn qiè，jí yī xíng kě dāng wàn shàn，kuàng hé xiàn jiǎn liáng，wàn mín shòu fú hū?

师曰：「善心真切，即一行可当万善，况合县减粮，万民受福乎?」

wú jí juān fèng yín，qǐng qí jiù wǔ tái shān zhāi sēng yī wàn ér huí xiàng zhī。

吾即捐俸银，请其就五台山斋僧一万而回向之。

kǒng gōng suàn yǔ wǔ shí sān suì yǒu è，yú wèi cháng qí shòu，shì suì jìng wú yàng，jīn liù shí jiǔ yǐ。shū yuē: tiān nán chén，mìng mí cháng。yòu yún: wéi mìng bù yú cháng，jiē fēi kuáng yǔ。wú yú shì ér zhī，fán chēng huò fú zì jǐ qiú zhī zhě，nǎi shèng xián zhī yán。ruò wèi huò fú wéi tiān suǒ mìng，zé shì sú zhī lùn yǐ。

孔公算予五十三岁有厄，余未尝祈寿，是岁竟无恙，今六十九矣。书曰：「天难谌，命靡常。」又云：「惟命不于常」，皆非诳语。吾于是而知，凡称祸福自己求之者，乃圣贤之言。若谓祸福惟天所命，则世俗之论矣。

rǔ zhī mìng，wèi zhī ruò hé?jí mìng dāng róng xiǎn，cháng zuò luò mò xiǎng jí shí dāng shùn lì，cháng zuò fú nì xiǎng jí yǎn qián zú shí，cháng zuò pín jù xiǎng jí rén xiāng ài jìng，cháng zuò kǒng jù xiǎng jí jiā shì wàng zhòng，cháng zuò bēi xià xiǎng jí xué wèn pō yōu，cháng zuò qiǎn lòu xiǎng。

汝之命，未知若何?即命当荣显，常作落寞想;即时当顺利，常作拂逆想;即眼前足食，常作贫窭想;即人相爱敬，常作恐惧想;即家世望重，常作卑下想;即学问颇优，常作浅陋想。

yuǎn sī yáng zǔ zōng zhī dé，jìn sī gài fù mǔ zhī qiān shàng sī bào guó zhī ēn，xià sī zào jiā zhī fú wài sī jì rén zhī jí，nèi sī xián jǐ zhī xié。

远思扬祖宗之德，近思盖父母之愆;上思报国之恩，下思造家之福;外思济人之急，内思闲己之邪。

wù yào rì rì zhī fēi，rì rì gǎi guò yī rì bù zhī fēi，jí yī rì ān yú zì shì yī rì wú guò kě gǎi，jí yī rì wú bù kě jìn tiān xià cōng míng jùn xiù bù shǎo，suǒ yǐ dé bù jiā xiū，yè bù jiā guǎng zhě，zhǐ wèi yīn xún èr zì，dān gé yī shēng。

务要日日知非，日日改过;一日不知非，即一日安于自是; 一日无过可改，即一日无步可进;天下聪明俊秀不少，所以德不加修，业不加广者，只为因循二字，耽阁一生。

yún gǔ chán shī suǒ shòu lì mìng zhī shuō，nǎi zhì jīng zhì suì，zhì zhēn zhì zhèng zhī lǐ，qí shú wán ér miǎn xíng zhī，wú zì kuàng yě。

云谷禅师所授立命之说，乃至精至邃，至真至正之理，其熟玩而勉行之，毋自旷也。

二、改过之法

chūn qiū zhū dài fū，jiàn rén yán dòng，yì ér tán qí huò fú，mí bù yàn zhě，zuǒ guó zhū jì kě guān yě。dà dū jí xiōng zhī zhào，méng hū xīn ér dòng hū sì tǐ，qí guò yú hòu zhě cháng huò fú，guò yú báo zhě cháng jìn huò，sú yǎn duō yì，wèi yǒu wèi dìng ér bù kě cè zhě。zhì chéng hé tiān，fú zhī jiāng zhì，guān qí shàn ér bì xiān zhī zhī yǐ。huò zhī jiāng zhì，guān qí bù shàn ér bì xiān zhī zhī yǐ。jīn yù huò fú ér yuǎn huò，wèi lùn xíng shàn，xiān xū gǎi guò。

春秋诸大夫，见人言动，亿而谈其祸福，靡不验者，左国诸记可观也。大都吉凶之兆，萌乎心而动乎四体，其过于厚者常获福，过于薄者常近祸，俗眼多翳，谓有未定而不可测者。至诚合天，福之将至，观其善而必先知之矣。祸之将至，观其不善而必先知之矣。今欲获福而远祸，未论行善，先须改过。

dàn gǎi guò zhě，dì yī，yào fā chǐ xīn。sī gǔ zhī shèng xián，yǔ wǒ tóng wèi zhàng fū，bǐ hé yǐ bǎi shì kě shī?wǒ hé yǐ yī shēn wǎ liè?dān rǎn chén qíng，sī xíng bú yì，wèi rén bù zhī，ào rán wú kuì，jiāng rì lún yú qín shòu ér bù zì zhī yǐ shì zhī kě xiū kě chǐ zhě，mò dà hū cǐ。mèng zǐ yuē: chǐ zhī yú rén dà yǐ。yǐ qí dé zhī zé shèng xián，shī zhī zé qín shòu ěr。cǐ gǎi guò zhī yào jī yě。

但改过者，第一，要发耻心。思古之圣贤，与我同为丈夫，彼何以百世可师?我何以一身瓦裂?耽染尘情，私行不义，谓人不知，傲然无愧，将日沦于禽兽而不自知矣;世之可羞可耻者，莫大乎此。孟子曰：耻之于人大矣。以其得之则圣贤，失之则禽兽耳。此改过之要机也。

dì èr，yào fā wèi xīn。tiān dì zài shàng，guǐ shén nán qī，wú suī guò zài yǐn wēi，ér tiān dì guǐ shén，shí jiàn lín zhī，zhòng zé jiàng zhī bǎi yāng，qīng zé sǔn qí xiàn fú，wú hé kě yǐ bù jù?bù wéi cǐ yě。xián jū zhī dì，zhǐ shì zhāo rán wú suī yǎn zhī shén mì，wén zhī shén qiǎo，ér fèi gān zǎo lù，zhōng nán zì qī bèi rén qù pò，bù zhí yī wén yǐ，wū dé bù lǐn lǐn?bù wéi shì yě。yī xī shàng cún，mí tiān zhī è，yóu kě huǐ gǎi gǔ rén yǒu yī shēng zuò è，lín sǐ huǐ wù，fā yī shàn niàn，suì dé shàn zhōng zhě。wèi yī niàn měng lì，zú yǐ dí bǎi nián zhī è yě。pì rú qiān nián yōu gǔ，yī dēng cái zhào，zé qiān nián zhī àn jù chú gù guò bù lùn jiǔ jìn，wéi yǐ gǎi wéi guì。dàn chén shì wú cháng，ròu shēn yì yǔn，yī xī bù shǔ，yù gǎi wú yóu yǐ。míng zé qiān bǎi nián dān fù è míng，suī xiào zǐ cí sūn，bù néng xǐ dí yōu zé qiān bǎi jié chén lún yù bào，suī shèng xián fú pú sà，bù néng yuán yǐn。wū dé bù wèi?

第二，要发畏心。天地在上，鬼神难欺，吾虽过在隐微，而天地鬼神，实鉴临之，重则降之百殃，轻则损其现福，吾何可以不惧?不惟此也。闲居之地，指视昭然;吾虽掩之甚密，文之甚巧，而肺肝早露，终难自欺;被人觑破，不值一文矣，乌得不懔懔?不惟是也。一息尚存，弥天之恶，犹可悔改;古人有一生作恶，临死悔悟，发一善念，遂得善终者。谓一念猛厉，足以涤百年之恶也。譬如千年幽谷，一灯才照，则千年之暗俱除;故过不论久近，惟以改为贵。但尘世无常，肉身易殒，一息不属，欲改无由矣。明则千百年担负恶名，虽孝子慈孙，不能洗涤;幽则千百劫沉沦狱报，虽圣贤佛菩萨，不能援引。乌得不畏?

dì sān，xū fà yǒng xīn。rén bù gǎi guò，duō shì yīn xún tuì suō wú xū fèn rán zhèn zuò，bù yòng chí yí，bù fán děng dài。xiǎo zhě rú máng cì zài ròu，sù yǔ jué tī dà zhě rú dú shé niè zhǐ，sù yǔ zhǎn chú，wú sī háo níng zhì，cǐ fēng léi zhī suǒ yǐ wéi yì yě。

第三，须发勇心。人不改过，多是因循退缩;吾须奋然振作，不用迟疑，不烦等待。小者如芒刺在肉，速与抉剔;大者如毒蛇啮指，速与斩除，无丝毫凝滞，此风雷之所以为益也。

jù shì sān xīn，zé yǒu guò sī gǎi，rú chūn bīng yù rì，hé huàn bù xiāo hū?rán rén zhī guò，yǒu cóng shì shàng gǎi zhě，yǒu cóng lǐ shàng gǎi zhě，yǒu cóng xīn shàng gǎi zhě gōng fū bù tóng，xiào yàn yì yì。

具是三心，则有过斯改，如春冰遇日，何患不消乎?然人之过，有从事上改者，有从理上改者，有从心上改者;工夫不同，效验亦异。

rú qián rì shā shēng，jīn jiè bù shā qián rì nù lì，jīn jiè bù nù cǐ jiù qí shì ér gǎi zhī zhě yě。qiáng zhì yú wài，qí nán bǎi bèi，qiě bìng gēn zhōng zài，dōng miè xī shēng，fēi jiū jìng kuò rán zhī dào yě。

如前日杀生，今戒不杀;前日怒詈，今戒不怒;此就其事而改之者也。强制于外，其难百倍，且病根终在，东灭西生，非究竟廓然之道也。

shàn gǎi guò zhě，wèi jìn qí shì，xiān míng qí lǐ rú guò zài shā shēng，jí sī yuē: shàng dì hǎo shēng，wù jiē liàn mìng，shā bǐ yǎng jǐ，qǐ néng zì ān?qiě bǐ zhī shā yě，jì shòu tú gē，fù rù dǐng huò，zhǒng zhǒng tòng kǔ，chè rù gǔ suǐ jǐ zhī yǎng yě，zhēn gāo luó liè，shí guò jí kōng，shū shí cài gēng，jǐn kě chōng fù，hé bì qiāng bǐ zhī shēng，sǔn jǐ zhī fú zāi?yòu sī xuè qì zhī shǔ，jiē hán líng zhī，jì yǒu líng zhī，jiē wǒ yī tǐ zòng bù néng gōng xiū zhì dé，shǐ zhī zūn wǒ qīn wǒ，qǐ kě rì qiāng wù mìng，shǐ zhī chóu wǒ hàn wǒ yú wú qióng yě?yī sī jí cǐ，jiāng yǒu duì shí tòng xīn，bù néng xià yàn zhě yǐ。

善改过者，未禁其事，先明其理;如过在杀生，即思曰：上帝好生，物皆恋命，杀彼养己，岂能自安?且彼之杀也，既受屠割，复入鼎镬，种种痛苦，彻入骨髓;己之养也，珍膏罗列，食过即空，疏食菜羹，尽可充腹，何必戕彼之生，损己之福哉?又思血气之属，皆含灵知，既有灵知，皆我一体;纵不能躬修至德，使之尊我亲我，岂可日戕物命，使之仇我憾我于无穷也?一思及此，将有对食痛心，不能下咽者矣。

rú qián rì hǎo nù，bì sī yuē: rén yǒu bù jí，qíng suǒ yí jīn bèi lǐ xiāng gān，yú wǒ hé yǔ?běn wú kě nù zhě。yòu sī tiān xià wú zì shì zhī háo jié，yì wú yóu rén zhī xué wèn yǒu bù dé，jiē jǐ zhī dé wèi xiū，gǎn wèi zhì yě。wú xī yǐ zì fǎn，zé bàng huǐ zhī lái，jiē mó liàn yù chéng zhī dì wǒ jiāng huān rán shòu cì，hé nù zhī yǒu?

如前日好怒，必思曰：人有不及，情所宜矜;悖理相干，于我何与?本无可怒者。又思天下无自是之豪杰，亦无尤人之学问;有不得，皆己之德未修，感未至也。吾悉以自反，则谤毁之来，皆磨炼玉成之地;我将欢然受赐，何怒之有?

yòu wén ér bù nù，suī chán yàn xūn tiān，rú jǔ huǒ fén kōng，zhōng jiāng zì xī wén bàng ér nù，suī qiǎo xīn lì biàn，rú chūn cán zuò jiǎn，zì qǔ chán mián nù bù wéi wú yì，qiě yǒu hài yě。qí yú zhǒng zhǒng guò è，jiē dāng jù lǐ sī zhī。

又闻而不怒，虽谗焰薰天，如举火焚空，终将自息;闻谤而怒，虽巧心力辩，如春蚕作茧，自取缠绵;怒不惟无益，且有害也。其馀种种过恶，皆当据理思之。

cǐ lǐ jì míng，guò jiāng zì zhǐ。

此理既明，过将自止。

hé wèi cóng xīn ér gǎi?guò yǒu qiān duān，wéi xīn suǒ zào wú xīn bù dòng，guò ān cóng shēng?xué zhě yú hào sè，hǎo míng，hǎo huò，hǎo nù，zhǒng zhǒng zhū guò，bù bì zhú lèi xún qiú dàn dāng yī xīn wéi shàn，zhèng niàn xiàn qián，xié niàn zì rán wū rǎn bù shàng。rú tài yáng dāng kōng，wǎng liǎng qián xiāo，cǐ jīng yī zhī zhēn chuán yě。guò yóu xīn zào，yì yóu xīn gǎi，rú zhǎn dú shù，zhí duàn qí gēn，xī bì zhī zhī ér fá，yè yè ér zhāi zāi?

何谓从心而改?过有千端，惟心所造;吾心不动，过安从生?学者于好色，好名，好货，好怒，种种诸过，不必逐类寻求;但当一心为善，正念现前，邪念自然污染不上。如太阳当空，魍魉潜消，此精一之真传也。过由心造，亦由心改，如斩毒树，直断其根，奚必枝枝而伐，叶叶而摘哉?

dà dǐ zuì shàng zhì xīn，dāng xià qīng jìng cái dòng jí jué，jué zhī jí wú gǒu wèi néng rán，xū míng lǐ yǐ qiǎn zhī yòu wèi néng rán，xū suí shì yǐ jìn zhī yǐ shàng shì ér jiān xíng xià gōng，wèi wèi shī cè。zhí xià ér mèi shàng，zé zhuō yǐ。

大抵最上治心，当下清净;才动即觉，觉之即无;苟未能然，须明理以遣之;又未能然，须随事以禁之;以上事而兼行下功，未为失策。执下而昧上，则拙矣。

gù fā yuàn gǎi guò，míng xū liáng péng tí xǐng，yōu xū guǐ shén zhèng míng yī xīn chàn huǐ，zhòu yè bù xiè，jīng yī qī，èr qī，yǐ zhì yī yuè，èr yuè，sān yuè，bì yǒu xiào yàn。

顾发愿改过，明须良朋提醒，幽须鬼神证明;一心忏悔，昼夜不懈，经一七，二七，以至一月，二月，三月，必有效验。

huò jué xīn shén tián kuàng huò jué zhì huì dùn kāi huò chù rǒng dá ér chù niàn jiē tōng huò yù yuàn chóu ér huí chēn zuò xǐ huò mèng tǔ hēi wù huò mèng wǎng shèng xiān xián，tí xié jiē yǐn huò mèng fēi bù tài xū huò mèng zhuàng fān bǎo gài，zhǒng zhǒng shèng shì，jiē guò xiāo zuì miè zhī xiàng yě。rán bù dé zhí cǐ zì gāo，huà ér bù jìn。

或觉心神恬旷;或觉智慧顿开;或处冗沓而触念皆通;或遇怨仇而回嗔作喜;或梦吐黑物;或梦往圣先贤，提携接引;或梦飞步太虚;或梦幢幡宝盖，种种胜事，皆过消罪灭之象也。然不得执此自高，画而不进。

xī qú bó yù dāng èr shí suì shí，yǐ jué qián rì zhī fēi ér jǐn gǎi zhī yǐ。zhì èr shí yī suì，nǎi zhī qián zhī suǒ gǎi，wèi jǐn yě jí èr shí èr suì，huí shì èr shí yī suì，yóu zài mèng zhōng，suì fù yī suì，dì dì gǎi zhī，xíng nián wǔ shí，ér yóu zhī sì shí jiǔ nián zhī fēi，gǔ rén gǎi guò zhī xué rú cǐ。

昔蘧伯玉当二十岁时，已觉前日之非而尽改之矣。至二十一岁，乃知前之所改，未尽也;及二十二岁，回视二十一岁，犹在梦中，岁复一岁，递递改之，行年五十，而犹知四十九年之非，古人改过之学如此。

wú bèi shēn wéi fán liú，guò è wèi jí，ér huí sī wǎng shì，cháng ruò bú jiàn qí yǒu guò zhě，xīn cū ér yǎn yì yě。rán rén zhī guò è shēn zhòng zhě，yì yǒu xiào yàn: huò xīn shén hūn sāi，zhuǎn tóu jí wàng huò wú shì ér cháng fán nǎo huò jiàn jūn zǐ ér nǎn rán xiāng jǔ huò wén zhèng lùn ér bù lè huò shī huì ér rén fǎn yuàn huò yè mèng diān dǎo，shén zé wàng yán shī zhì jiē zuò niè zhī xiāng yě，gǒu yī lèi cǐ，jí xū fèn fā，shě jiù tú xīn，xìng wù zì wù。

吾辈身为凡流，过恶猬集，而回思往事，常若不见其有过者，心粗而眼翳也。 然人之过恶深重者，亦有效验：或心神昏塞，转头即忘;或无事而常烦恼;或见君子而赧然相沮;或闻正论而不乐;或施惠而人反怨;或夜梦颠倒，甚则妄言失志;皆作孽之相也，苟一类此，即须奋发，舍旧图新，幸勿自误。

三、积善之方

yì yuē: jī shàn zhī jiā，bì yǒu yú qìng。xī yán shì jiāng yǐ nǚ qī shū liáng gē，ér lì xù qí zǔ zōng jī dé zhī zhǎng，nì zhī qí zǐ sūn bì yǒu xìng zhě。kǒng zǐ chēng shùn zhī dà xiào，yuē: zōng miào xiǎng zhī，zǐ sūn bǎo zhī，jiē zhì lùn yě。shì yǐ wǎng shì zhēng zhī。

易曰：「积善之家，必有馀庆。」昔颜氏将以女妻叔梁纥，而历叙其祖宗积德之长，逆知其子孙必有兴者。孔子称舜之大孝，曰：「宗庙飨之，子孙保之」，皆至论也。试以往事徵之。

yáng shǎo shī róng，jiàn níng rén。shì yǐ jì dù wéi shēng，jiǔ yǔ xī zhǎng，héng liú chōng huǐ mín jū，nì sǐ zhě shùn liú ér xià，tā zhōu jiē lāo qǔ huò wù，dú shǎo shī zēng zǔ jí zǔ，wéi jiù rén，ér huò wù yī wú suǒ qǔ，xiāng rén chī qí yú。dǎi shǎo shī fù shēng，jiā jiàn yù，yǒu shén rén huà wéi dào zhě，yǔ zhī yuē: rǔ zǔ fù yǒu yīn gōng，zǐ sūn dāng guì xiǎn，yí zàng mǒu dì。suì yī qí suǒ zhǐ ér biǎn zhī，jí jīn bái tù fén yě。hòu shēng shǎo shī，ruò guàn dēng dì，wèi zhì sān gōng，jiā zēng zǔ，zǔ，fù，rú qí guān。zǐ sūn guì shèng，zhì jīn shàng duō xián zhě。

杨少师荣，建宁人。世以济渡为生，久雨溪涨，横流冲毁民居，溺死者顺流而下，他舟皆捞取货物，独少师曾祖及祖，惟救人，而货物一无所取，乡人嗤其愚。逮少师父生，家渐裕，有神人化为道者，语之曰：「汝祖父有阴功，子孙当贵显，宜葬某地。」遂依其所指而窆之，即今白兔坟也。后生少师，弱冠登第，位至三公，加曾祖，祖，父，如其官。子孙贵盛，至今尚多贤者。

yín rén yáng zì chéng，chū wèi xiàn lì，cún xīn rén hòu，shǒu fǎ gōng píng。shí xiàn zǎi yán sù，ǒu tà yī qiú，xuè liú mǎn qián，ér nù yóu wèi xī，yáng guì ér kuān jiě zhī。zǎi yuē: zěn nài cǐ rén yuè fǎ bèi lǐ，bù yóu rén bù nù。

鄞人杨自惩，初为县吏，存心仁厚，守法公平。时县宰严肃，偶挞一囚，血流满前，而怒犹未息，杨跪而宽解之。宰曰：「怎奈此人越法悖理，不由人不怒。」

zì chéng kòu shǒu yuē: shàng shī qí dào，mín sàn jiǔ yǐ，rú dé qí qíng，āi jīn wù xǐ xǐ qiě bù kě，ér kuàng nù hū?zǎi wèi zhī jì yán。

自惩叩首曰：「上失其道，民散久矣，如得其情，哀矜勿喜;喜且不可，而况怒乎?」宰为之霁颜。

jiā shén pín，kuì yí yī wú suǒ qǔ，yù qiú rén fá liáng，cháng duō fāng yǐ jì zhī。yī rì，yǒu xīn qiú shù rén dài bǔ，jiā yòu quē mǐ gěi qiú zé jiā rén wú shí zì gù zé qiú rén kān mǐn yǔ qí fù shāng zhī。

家甚贫，馈遗一无所取，遇囚人乏粮，常多方以济之。一日，有新囚数人待哺，家又缺米;给囚则家人无食;自顾则囚人堪悯;与其妇商之。

fù yuē: qiú cóng hé lái?

妇曰：「囚从何来?」

yuē: zì háng ér lái。yán lù rěn jī，cài sè kě jū。

曰：「自杭而来。沿路忍饥，菜色可掬。」

yīn chè jǐ zhī mǐ，zhǔ zhōu yǐ shí qiú。hòu shēng èr zi，zhǎng yuē shǒu chén，cì yuē shǒu zhǐ，wèi nán běi lì bù shì láng zhǎng sūn wèi xíng bù shì láng cì sūn wèi sì chuān lián xiàn，yòu jù wéi míng chén jīn chǔ tíng，dé zhèng，yì qí yì yě。

因撤己之米，煮粥以食囚。后生二子，长曰守陈，次曰守址，为南北吏部侍郎;长孙为刑部侍郎;次孙为四川廉宪，又俱为名臣;今楚亭，德政，亦其裔也。

xī zhèng tǒng jiān，dèng mào qī chàng luàn yú fú jiàn，shì mín cóng zéi zhě shén zhòng cháo tíng qǐ yín xiàn zhāng dōu xiàn kǎi nán zhēng，yǐ jì qín zéi，hòu wěi bù zhèng sī xiè dōu shì，sōu shā dōng lù zéi dǎng xiè qiú zéi zhōng dǎng fù cè jí，fán bù fù zéi zhě，mì shòu yǐ bái bù xiǎo qí，yuē bīng zhì rì，chā qí mén shǒu，jiè jūn bīng wú wàng shā，quán huó wàn rén hòu xiè zhī zǐ qiān，zhōng zhuàng yuán，wèi zǎi fǔ sūn pī，fù zhōng tàn huā。

昔正统间，邓茂七倡乱于福建，士民从贼者甚众;朝廷起鄞县张都宪楷南征，以计擒贼，后委布政司谢都事，搜杀东路贼党;谢求贼中党附册籍，凡不附贼者，密授以白布小旗，约兵至日，插旗门首，戒军兵无妄杀，全活万人;后谢之子迁，中状元，为宰辅;孙丕，复中探花。

pú tián lín shì，xiān shì yǒu lǎo mǔ hǎo shàn，cháng zuò fěn tuán shī rén，qiú qǔ jí yǔ zhī，wú juàn sè yī xiān huà wéi dào rén，měi dàn suǒ shí liù qī tuán。mǔ rì rì yǔ zhī，zhōng sān nián rú yī rì，nǎi zhī qí chéng yě。yīn wèi zhī yuē: wú shí rǔ sān nián fěn tuán，hé yǐ bào rǔ?fǔ hòu yǒu yī dì，zàng zhī，zǐ sūn guān jué，yǒu yī shēng má zi zhī shù。

莆田林氏，先世有老母好善，常作粉团施人，求取即与之，无倦色;一仙化为道人，每旦索食六七团。母日日与之，终三年如一日，乃知其诚也。因谓之曰：「吾食汝三年粉团，何以报汝?府后有一地，葬之，子孙官爵，有一升麻子之数。」

qí zi yī suǒ diǎn zàng zhī，chū shì jí yǒu jiǔ rén dēng dì，lěi dài zān yīng shén shèng，fú jiàn yǒu wú lín bù kāi bǎng zhī yáo。

其子依所点葬之，初世即有九人登第，累代簪缨甚盛，福建有无林不开榜之谣。

féng zuó ān tài shǐ zhī fù，wèi yì xiáng shēng。lóng dōng zǎo qǐ fù xué，lù yù yī rén，dǎo wò xuě zhōng，mén zhī，bàn jiāng yǐ。suì jiě jǐ mián qiú yī zhī，qiě fú guī jiù sū。mèng shén gào zhī yuē: rǔ jiù rén yī mìng，chū zhì chéng xīn，wú qiǎn hán qí wèi rǔ zi。jí shēng zuó ān，suì míng qí。

冯琢庵太史之父，为邑庠生。隆冬早起赴学，路遇一人，倒卧雪中，扪之，半僵矣。遂解己绵裘衣之，且扶归救苏。梦神告之曰：「汝救人一命，出至诚心，吾遣韩琦为汝子。」及生琢庵，遂名琦。

tái zhōu yīng shàng shū，zhuàng nián xí yè yú shān zhōng。yè guǐ xiào jí，wǎng wǎng jīng rén，gōng bù jù yě yī xī wén guǐ yún: mǒu fù yǐ fū jiǔ kè bù guī，wēng gū bī qí jià rén。míng yè dāng yì sǐ yú cǐ，wú dé dài yǐ。gōng qián mài tián，dé yín sì liǎng。jí wěi zuò qí fū zhī shū，jì yín huán jiā qí fù mǔ jiàn shū，yǐ shǒu jī bù lèi，yí zhī。

台州应尚书，壮年习业于山中。夜鬼啸集，往往惊人，公不惧也;一夕闻鬼云：「某妇以夫久客不归，翁姑逼其嫁人。明夜当缢死于此，吾得代矣。」公潜卖田，得银四两。即伪作其夫之书，寄银还家;其父母见书，以手迹不类，疑之。

jì ér yuē: shū kě jiǎ，yín bù kě jiǎ，xiǎng ér wú yàng。fù suì bù jià。qí zi hòu guī，fū fù xiāng bǎo rú chū。

既而曰：「书可假，银不可假，想儿无恙。」妇遂不嫁。其子后归，夫妇相保如初。

gōng yòu wén guǐ yǔ yuē: wǒ dāng de dài，nài cǐ xiù cái huài wú shì。

公又闻鬼语曰：「我当得代，奈此秀才坏吾事。」

páng yī guǐ yuē: ěr hé bù huò zhī?

旁一鬼曰：「尔何不祸之?」

yuē: shàng dì yǐ cǐ rén xīn hǎo，mìng zuò yīn dé shàng shū yǐ，wú hé dé ér huò zhī?

曰：「上帝以此人心好，命作阴德尚书矣，吾何得而祸之?」

yīng gōng yīn cǐ yì zì nǔ lì，shàn rì jiā xiū，dé rì jiā hòu yù suì jī，zhé juān gǔ yǐ zhèn zhī yù qīn qī yǒu jí，zhé wěi qū wéi chí yù yǒu hèng nì，zhé fǎn gōng zì zé，yí rán shùn shòu zǐ sūn dēng kē dì zhě，jīn lěi lěi yě。

应公因此益自努励，善日加修，德日加厚;遇岁饥，辄捐谷以赈之;遇亲戚有急，辄委曲维持;遇有横逆，辄反躬自责，怡然顺受;子孙登科第者，今累累也。

cháng shú xú fèng zhú shì，qí fù sù fù，ǒu yù nián huāng，xiān juān zū yǐ wéi tóng yì zhī chàng，yòu fēn gǔ yǐ zhèn pín fá，yè wén guǐ chàng yú mén yuē: qiān bù kuāng，wàn bù kuāng xú jiā xiù cái，zuò dào le jǔ rén láng。xiāng xù ér hū，lián yè bù duàn。shì suì，fèng zhú guǒ jǔ yú xiāng，qí fù yīn ér yì jī dé，zī zī bù dài，xiū qiáo xiū lù，zhāi sēng jiē zhòng，fán yǒu lì yì，wú bù jìn xīn。hòu yòu wén guǐ chàng yú mén yuē: qiān bù kuāng，wàn bù kuāng xú jiā jǔ rén，zhí zuò dào dōu táng。fèng zhú guān zhōng liǎng zhè xún fǔ。

常熟徐凤竹栻，其父素富，偶遇年荒，先捐租以为同邑之倡，又分谷以赈贫乏，夜闻鬼唱于门曰：「千不诓，万不诓;徐家秀才，做到了举人郎。」相续而呼，连夜不断。是岁，凤竹果举于乡，其父因而益积德，孳孳不怠，修桥修路，斋僧接众，凡有利益，无不尽心。后又闻鬼唱于门曰：「千不诓，万不诓;徐家举人，直做到都堂。」凤竹官终两浙巡抚。

jiā xīng tú kāng xī gōng，chū wèi xíng bù zhǔ shì，sù yù zhōng，xì xún zhū qiú qíng zhuàng，dé wú gū zhě ruò gān rén，gōng bù zì yǐ wéi gōng，mì shū qí shì，yǐ bái táng guān。hòu cháo shěn，táng guān zhāi qí yǔ，yǐ xùn zhū qiú，wú bù fú zhě，shì yuān yì shí yú rén。yī shí niǎn xià xián sòng shàng shū zhī míng。

嘉兴屠康僖公，初为刑部主事，宿狱中，细询诸囚情状，得无辜者若干人，公不自以为功，密疏其事，以白堂官。后朝审，堂官摘其语，以讯诸囚，无不服者，释冤抑十馀人。一时辇下咸颂尚书之明。

gōng fù bǐng yuē: niǎn gǔ zhī xià，shàng duō yuān mín，sì hǎi zhī guǎng，zhào mín zhī zhòng，qǐ wú wǎng zhě?yí wǔ nián chà yī jiǎn xíng guān，hé shí ér píng fǎn zhī。

公复禀曰：「辇毂之下，尚多冤民，四海之广，兆民之众，岂无枉者?宜五年差一减刑官，核实而平反之。」

shàng shū wèi zòu，yǔn qí yì。shí gōng yì chà jiǎn xíng zhī liè，mèng yī shén gào zhī yuē: rǔ mìng wú zi，jīn jiǎn xíng zhī yì，shēn hé tiān xīn，shàng dì cì rǔ sān zi，jiē yī zǐ yāo jīn。shì xī fū rén yǒu shēn，hòu shēng yīng xūn，yīng kūn，yīng jùn，jiē xiǎn guān。

尚书为奏，允其议。时公亦差减刑之列，梦一神告之曰：「汝命无子，今减刑之议，深合天心，上帝赐汝三子，皆衣紫腰金。」是夕夫人有娠，后生应埙，应坤，应埈，皆显官。

jiā xīng bāo píng，zì xìn zhī，qí fù wèi chí yáng tài shǒu，shēng qī zǐ，píng zuì shǎo，zhuì píng hú yuán shì，yǔ wú fù wǎng lái shén hòu，bó xué gāo cái，lèi jǔ bù dì，liú xīn èr shì zhī xué。yī rì dōng yóu mǎo hú，ǒu zhì yī cūn sì zhōng，jiàn guān yīn xiàng，lín lí lù lì，jí jiě tuó zhōng shí jīn，shòu zhǔ sēng，lìng xiū wū yǔ，sēng gào yǐ gōng dà yín shǎo，bù néng jùn shì fù qǔ sōng bù sì pǐ，jiǎn qiè zhōng yī qī jiàn yǔ zhī，nèi zhù zhě，xì xīn zhì，qí pū qǐng yǐ zhī。

嘉兴包凭，字信之，其父为池阳太守，生七子，凭最少，赘平湖袁氏，与吾父往来甚厚，博学高才，累举不第，留心二氏之学。一日东游泖湖，偶至一村寺中，见观音像，淋漓露立，即解橐中十金，授主僧，令修屋宇，僧告以功大银少，不能竣事;复取松布四疋，检箧中衣七件与之，内纻褶，系新置，其仆请已之。

píng yuē: dàn dé shèng xiàng wú yàng，wú suī luǒ chéng hé shāng?

凭曰：「但得圣像无恙，吾虽裸裎何伤?」

sēng chuí lèi yuē: shě yín jí yī bù，yóu fēi nàn shì。zhī cǐ yì diǎn xīn，rú hé yì dé。

僧垂泪曰：「舍银及衣布，犹非难事。只此一点心，如何易得。」

hòu gōng wán，lā lǎo fù tóng yóu，sù sì zhōng。gōng mèng qié lán lái xiè yuē: rǔ zi dāng xiǎng shì lù yǐ。hòu zi biàn，sūn chēng fāng，jiē dēng dì，zuò xiǎn guān。

后功完，拉老父同游，宿寺中。公梦伽蓝来谢曰：「汝子当享世禄矣。」后子汴，孙柽芳，皆登第，作显官。

jiā shàn zhī lì zhī fù，wèi xíng fáng lì，yǒu qiú wú gū xiàn zhòng pì，yì āi zhī，yù qiú qí shēng。qiú yǔ qí qī yuē: zhī gōng jiā yì，kuì wú yǐ bào，míng rì yán zhī xià xiāng，rǔ yǐ shēn shì zhī，bǐ huò kěn yòng yì，zé wǒ kě shēng yě。qí qī qì ér tīng mìng。jí zhì，qī zì chū quàn jiǔ，jù gào yǐ fū yì。zhī bù tīng，zú wèi jìn lì píng fǎn zhī。qiú chū yù，fū qī dēng mén kòu xiè yuē: gōng rú cǐ hòu dé，wǎn shì suǒ xī，jīn wú zi，wú yǒu ruò nǚ，sòng wèi jī zhǒu qiè，cǐ zé lǐ zhī kě tōng zhě。zhī wèi bèi lǐ ér nà zhī，shēng lì，ruò guàn zhōng kuí，guān zhì hàn lín kǒng mù，lì shēng gāo，gāo shēng lù，jiē gòng wéi xué bó。lù shēng dà lún，dēng dì。

嘉善支立之父，为刑房吏，有囚无辜陷重辟，意哀之，欲求其生。囚语其妻曰：「支公嘉意，愧无以报，明日延之下乡，汝以身事之，彼或肯用意，则我可生也。」其妻泣而听命。及至，妻自出劝酒，具告以夫意。支不听，卒为尽力平反之。囚出狱，夫妻登门叩谢曰：「公如此厚德，晚世所稀，今无子，吾有弱女，送为箕帚妾，此则礼之可通者。」支为备礼而纳之，生立，弱冠中魁，官至翰林孔目，立生高，高生禄，皆贡为学博。禄生大纶，登第。

fán cǐ shí tiáo，suǒ xíng bù tóng，tóng guī yú shàn ér yǐ。ruò fù jīng ér yán zhī，zé shàn yǒu zhēn，yǒu jiǎ yǒu duān，yǒu qū yǒu yīn，yǒu yáng yǒu shì，yǒu fēi yǒu piān，yǒu zhèng yǒu bàn，yǒu mǎn yǒu dà，yǒu xiǎo yǒu nán，yǒu yì jiē dāng shēn biàn。wéi shàn ér bù qióng lǐ，zé zì wèi xíng chí，qǐ zhī zào niè，wǎng fèi kǔ xīn，wú yì yě。

凡此十条，所行不同，同归于善而已。若复精而言之，则善有真，有假;有端，有曲;有阴，有阳;有是，有非;有偏，有正;有半，有满;有大，有小;有难，有易;皆当深辨。为善而不穷理，则自谓行持，岂知造孽，枉费苦心，无益也。

hé wèi zhēn jiǎ?xī yǒu rú shēng shù bèi，yè zhōng fēng hé shàng，wèn yuē: fú shì lùn shàn è bào yìng，rú yǐng suí xíng。jīn mǒu rén shàn，ér zǐ sūn bù xīng mǒu rén è，ér jiā mén lóng shèng fó shuō wú jī yǐ。

何谓真假?昔有儒生数辈，谒中峰和尚，问曰：「佛氏论善恶报应，如影随形。今某人善，而子孙不兴;某人恶，而家门隆盛;佛说无稽矣。」

zhōng fēng yún: fán qíng wèi dí，zhèng yǎn wèi kāi，rèn shàn wèi è，zhǐ è wéi shàn，wǎng wǎng yǒu zhī。bù hàn jǐ zhī shì fēi diān dǎo，ér fǎn yuàn tiān zhī bào yìng yǒu chà hū?

中峰云：「凡情未涤，正眼未开，认善为恶，指恶为善，往往有之。不憾己之是非颠倒，而反怨天之报应有差乎?」

zhòng yuē: shàn è hé zhì xiāng fǎn?

众曰：「善恶何致相反?」

zhōng fēng lìng shì yán。

中峰令试言。

yī rén wèi lì rén ōu rén shì è jìng rén lǐ rén shì shàn。

一人谓「詈人殴人是恶;敬人礼人是善。」

zhōng fēng yún: wèi bì rán yě。

中峰云：「未必然也。」

yī rén wèi tān cái wàng qǔ shì è，lián jié yǒu shǒu shì shàn。

一人谓「贪财妄取是恶，廉洁有守是善。」

zhōng fēng yún: wèi bì rán yě。

中峰云：「未必然也。」

zhòng rén lì yán qí zhuàng，zhōng fēng jiē wèi bù rán。yīn qǐng wèn。

众人历言其状，中峰皆谓不然。因请问。

zhōng fēng gào zhī yuē: yǒu yì yú rén，shì shàn yǒu yì yú jǐ，shì è。yǒu yì yú rén，zé ōu rén，lì rén jiē shàn yě yǒu yì yú jǐ，zé jìng rén，lǐ rén jiē è yě。shì gù rén zhī xíng shàn，lì rén zhě gōng，gōng zé wéi zhēn lì jǐ zhě sī，sī zé wèi jiǎ。yòu gēn xīn zhě zhēn，xí jī zhě jiǎ yòu wú wéi ér wèi zhě zhēn，yǒu wéi ér wèi zhě jiǎ jiē dāng zì kǎo。

中峰告之曰：「有益于人，是善;有益于己，是恶。有益于人，则殴人，詈人皆善也;有益于己，则敬人，礼人皆恶也。是故人之行善，利人者公，公则为真;利己者私，私则为假。又根心者真，袭迹者假;又无为而为者真，有为而为者假;皆当自考。」

hé wèi duān qū?jīn rén jiàn jǐn yuàn zhī shì，lèi chēng wéi shàn ér qǔ zhī shèng rén zé níng qǔ kuáng juàn。zhì yú jǐn yuàn zhī shì，suī yī xiāng jiē hǎo，ér bì yǐ wéi dé zhī zéi shì shì rén zhī shàn è，fēn míng yǔ shèng rén xiāng fǎn。tuī cǐ yī duān，zhǒng zhǒng qǔ shě，wú yǒu bù miù tiān dì guǐ shén zhī fú shàn huò yín，jiē yǔ shèng rén tóng shì fēi，ér bù yǔ shì sú tóng qǔ shě。fán yù jī shàn，jué bù kě xùn ěr mù，wéi cóng xīn yuán yǐn wēi chù，mò mò xǐ dí，chún shì jì shì zhī xīn，zé wèi duān gǒu yǒu yī háo mèi shì zhī xīn，jí wéi qū chún shì ài rén zhī xīn，zé wèi duān yǒu yī háo fèn shì zhī xīn，jí wéi qū chún shì jìng rén zhī xīn，zé wèi duān yǒu yī háo wán shì zhī xīn，jí wéi qū jiē dāng xì biàn。

何谓端曲?今人见谨愿之士，类称为善而取之;圣人则宁取狂狷。至于谨愿之士，虽一乡皆好，而必以为德之贼;是世人之善恶，分明与圣人相反。推此一端，种种取舍，无有不谬;天地鬼神之福善祸淫，皆与圣人同是非，而不与世俗同取舍。凡欲积善，决不可徇耳目，惟从心源隐微处，默默洗涤，纯是济世之心，则为端;苟有一毫媚世之心，即为曲;纯是爱人之心，则为端;有一毫愤世之心，即为曲;纯是敬人之心，则为端;有一毫玩世之心，即为曲;皆当细辨。

hé wèi yīn yáng?fán wéi shàn ér rén zhī zhī，zé wèi yáng shàn wéi shàn ér rén bù zhī，zé wèi yīn dé。yīn dé，tiān bào zhī yáng shàn，xiǎng shì míng。míng，yì fú yě。míng zhě，zào wù suǒ jì shì zhī xiǎng shèng míng ér shí bù fù zhě，duō yǒu qí huò rén zhī wú guò jiù ér héng bèi è míng zhě，zǐ sūn wǎng wǎng zhòu fā，yīn yáng zhī jì wēi yǐ zāi。

何谓阴阳?凡为善而人知之，则为阳善;为善而人不知，则为阴德。阴德，天报之;阳善，享世名。名，亦福也。名者，造物所忌;世之享盛名而实不副者，多有奇祸;人之无过咎而横被恶名者，子孙往往骤发，阴阳之际微矣哉。

hé wèi shì fēi?lǔ guó zhī fǎ，lǔ rén yǒu shú rén chén qiè yú zhū hóu，jiē shòu jīn yú fǔ，zǐ gòng shú rén ér bù shòu jīn。kǒng zǐ wén ér è zhī yuē: cì shī zhī yǐ。fū shèng rén jǔ shì，kě yǐ yí fēng yì sú，ér jiào dào kě shī yú bǎi xìng，fēi dú shì jǐ zhī xíng yě。jīn lǔ guó fù zhě guǎ ér pín zhě zhòng，shòu jīn zé wèi bù lián，hé yǐ xiāng shú hū?zì jīn yǐ hòu，bù fù shú rén yú zhū hóu yǐ。

何谓是非?鲁国之法，鲁人有赎人臣妾于诸侯，皆受金于府，子贡赎人而不受金。孔子闻而恶之曰：「赐失之矣。夫圣人举事，可以移风易俗，而教道可施于百姓，非独适己之行也。今鲁国富者寡而贫者众，受金则为不廉，何以相赎乎?自今以后，不复赎人于诸侯矣。」

zǐ lù zhěng rén yú nì，qí rén xiè zhī yǐ niú，zǐ lù shòu zhī。kǒng zǐ xǐ yuē: zì jīn lǔ guó duō zhěng rén yú nì yǐ。zì sú yǎn guān zhī，zǐ gòng bù shòu jīn wèi yōu，zǐ lù zhī shòu niú wèi liè kǒng zǐ zé qǔ yóu ér chù cì yān。nǎi zhī rén zhī wéi shàn，bù lùn xiàn xíng ér lùn liú bì bù lùn yī shí ér lùn jiǔ yuǎn bù lùn yī shēn ér lùn tiān xià。xiàn xíng suī shàn，qí liú zú yǐ hài rén zé shì shàn ér shí fēi yě xiàn xíng suī bù shàn，ér qí liú zú yǐ jì rén，zé fēi shàn ér shí shì yě。rán cǐ jiù yī jié lùn zhī ěr。tā rú fēi yì zhī yì，fēi lǐ zhī lǐ，fēi xìn zhī xìn，fēi cí zhī cí，jiē dāng jué zé。

子路拯人于溺，其人谢之以牛，子路受之。孔子喜曰：「自今鲁国多拯人于溺矣。」自俗眼观之，子贡不受金为优，子路之受牛为劣;孔子则取由而黜赐焉。乃知人之为善，不论现行而论流弊;不论一时而论久远;不论一身而论天下。现行虽善，其流足以害人;则似善而实非也;现行虽不善，而其流足以济人，则非善而实是也。然此就一节论之耳。他如非义之义，非礼之礼，非信之信，非慈之慈，皆当抉择。

hé wèi piān zhèng?xī lǚ wén yì gōng，chū cí xiàng wèi，guī gù lǐ，hǎi nèi yǎng zhī，rú tài shān běi dǒu。yǒu yī xiāng rén，zuì ér lì zhī，lǚ gōng bù dòng，wèi qí pū yuē: zuì zhě wù yǔ jiào yě。bì mén xiè zhī。yú nián，qí rén fàn sǐ xíng rù yù。lǚ gōng shǐ huǐ zhī yuē: shǐ dāng shí shāo yǔ jì jiào，sòng gōng jiā zé zhì，kě yǐ xiǎo chéng ér dà jiè wú dāng shí zhǐ yù cún xīn yú hòu，bù wèi yǎng chéng qí è，yǐ zhì yú cǐ。cǐ yǐ shàn xīn ér xíng è shì zhě yě。

何谓偏正?昔吕文懿公，初辞相位，归故里，海内仰之，如泰山北斗。有一乡人，醉而詈之，吕公不动，谓其仆曰：「醉者勿与较也。」闭门谢之。逾年，其人犯死刑入狱。吕公始悔之曰：「使当时稍与计较，送公家责治，可以小惩而大戒;吾当时只欲存心于厚，不谓养成其恶，以至于此。」此以善心而行恶事者也。

yòu yǒu yǐ ě xīn ér xíng shàn shì zhě。rú mǒu jiā dà fù，zhí suì huāng，qióng mín bái zhòu qiǎng sù yú shì gào zhī xiàn，xiàn bù lǐ，qióng mín yù sì，suì sī zhí ér kùn rǔ zhī，zhòng shǐ dìng bù rán，jǐ luàn yǐ。gù shàn zhě wèi zhèng，è zhě wèi piān，rén jiē zhī zhī qí yǐ shàn xīn xíng è shì zhě，zhèng zhōng piān yě yǐ ě xīn ér xíng shàn shì zhě，piān zhōng zhèng yě bù kě bù zhī yě。

又有以恶心而行善事者。如某家大富，值岁荒，穷民白昼抢粟于市;告之县，县不理，穷民愈肆，遂私执而困辱之，众始定;不然，几乱矣。故善者为正，恶者为偏，人皆知之;其以善心行恶事者，正中偏也;以恶心而行善事者，偏中正也;不可不知也。

hé wèi bàn mǎn?yì yuē: shàn bù jī，bù zú yǐ chéng míng è bù jī，bù zú yǐ miè shēn。shū yuē: shāng zuì guàn yíng，rú zhù wù yú qì。qín ér jī zhī，zé mǎn xiè ér bù jī，zé bù mǎn。cǐ yī shuō yě。

何谓半满?易曰：「善不积，不足以成名;恶不积，不足以灭身。」书曰：「商罪贯盈，如贮物于器。」勤而积之，则满;懈而不积，则不满。此一说也。

xī yǒu mǒu shì nǚ rù sì，yù shī ér wú cái，zhǐ yǒu qián èr wén，juān ér yǔ zhī，zhǔ xí zhě qīn wèi chàn huǐ jí hòu rù gōng fù guì，xié shù qiān jīn rù sì shě zhī，zhǔ sēng wéi lìng qí tú huí xiàng ér yǐ。

昔有某氏女入寺，欲施而无财，止有钱二文，捐而与之，主席者亲为忏悔;及后入宫富贵，携数千金入寺舍之，主僧惟令其徒回向而已。

yīn wèn yuē: wú qián shī qián èr wén，shī qīn wèi chàn huǐ，jīn shī shù qiān jīn，ér shī bù huí xiàng，hé yě?

因问曰：「吾前施钱二文，师亲为忏悔，今施数千金，而师不回向，何也?」

yuē: qián zhě wù suī báo，ér shī xīn shén zhēn，fēi lǎo sēng qīn chàn，bù zú bào dé jīn wù suī hòu，ér shī xīn bù ruò qián rì zhī qiè，lìng rén dài chàn zú yǐ。cǐ qiān jīn wèi bàn，ér èr wén wèi mǎn yě。

曰：「前者物虽薄，而施心甚真，非老僧亲忏，不足报德;今物虽厚，而施心不若前日之切，令人代忏足矣。」 此千金为半，而二文为满也。

zhōng lí shòu dān yú lǚ zǔ，diǎn tiě wèi jīn，kě yǐ jì shì。

钟离授丹于吕祖，点铁为金，可以济世。

lǚ wèn yuē: zhōng biàn fǒu?

吕问曰：「终变否?」

yuē: wǔ bǎi nián hòu，dāng fù běn zhì。

曰：「五百年后，当复本质。」

lǚ yuē: rú cǐ zé hài wǔ bǎi nián hòu rén yǐ，wú bù yuàn wèi yě。

吕曰：「如此则害五百年后人矣，吾不愿为也。」

yuē: xiū xiān yào jī sān qiān gōng xíng，rǔ cǐ yī yán，sān qiān gōng xíng yǐ mǎn yǐ。

曰：「修仙要积三千功行，汝此一言，三千功行已满矣。」

cǐ yòu yī shuō yě。

此又一说也。

yòu wéi shàn ér xīn bù zháo shàn，zé suí suǒ chéng jiù，jiē dé yuán mǎn。xīn zhe yú shàn，suī zhōng shēn qín lì，zhǐ yú bàn shàn ér yǐ。pì rú yǐ cái jì rén，nèi bú jiàn jǐ，wài bú jiàn rén，zhōng bú jiàn suǒ shī zhī wù，shì wèi sān lún tǐ kōng，shì wèi yī xīn qīng jìng，zé dòu sù kě yǐ zhǒng wú yá zhī fú，yī wén kě yǐ xiāo qiān jié zhī zuì，tǎng cǐ xīn wèi wàng，suī huáng jīn wàn yì，fú bù mǎn yě。cǐ yòu yī shuō yě。

又为善而心不着善，则随所成就，皆得圆满。心着于善，虽终身勤励，止于半善而已。譬如以财济人，内不见己，外不见人，中不见所施之物，是谓三轮体空，是谓一心清净，则斗粟可以种无涯之福，一文可以消千劫之罪，倘此心未忘，虽黄金万镒，福不满也。此又一说也。

hé wèi dà xiǎo?xī wèi zhòng dá wèi guǎn zhí，bèi shè zhì míng sī，zhǔ zhě mìng lì chéng shàn è èr lù，bǐ zhì，zé è lù yíng tíng，qí shàn lù yī zhóu，jǐn rú zhù ér yǐ。suǒ chèng chēng zhī，zé yíng tíng zhě fǎn qīng，ér rú zhù zhě fǎn zhòng。

何谓大小?昔卫仲达为馆职，被摄至冥司，主者命吏呈善恶二录，比至，则恶录盈庭，其善录一轴，仅如箸而已。索秤称之，则盈庭者反轻，而如箸者反重。

zhòng dá yuē: mǒu nián wèi sì shí，ān dé guò è rú shì duō hū?

仲达曰：「某年未四十，安得过恶如是多乎?」

yuē: yī niàn bù zhèng jí shì，bù dài fàn yě。

曰：「一念不正即是，不待犯也。」

yīn wèn zhóu zhōng suǒ shū hé shì?

因问轴中所书何事?

yuē: cháo tíng cháng xìng dà gōng，xiū sān shān shí qiáo，jūn shàng shū jiàn zhī，cǐ shū gǎo yě。

曰：「朝廷尝兴大工，修三山石桥，君上疏谏之，此疏稿也。」

zhòng dá yuē: mǒu suī yán，cháo tíng bù cóng，yú shì wú bǔ，ér néng yǒu rú shì zhī lì。

仲达曰：「某虽言，朝廷不从，于事无补，而能有如是之力。」

yuē: cháo tíng suī bù cóng，jūn zhī yī niàn，yǐ zài wàn mín xiàng shǐ tīng cóng，shàn lì gèng dà yǐ。

曰：「朝廷虽不从，君之一念，已在万民;向使听从，善力更大矣。」

gù zhì zài tiān xià guó jiā，zé shàn suī shǎo ér dà gǒu zài yī shēn，suī duō yì xiǎo。

故志在天下国家，则善虽少而大;苟在一身，虽多亦小。

hé wèi nán yì?xiān rú wèi kè jǐ xū cóng nán kè chù kè jiāng qù。fū zǐ lùn wèi rén，yì yuē xiān nán。bì rú jiāng xī shū wēng，shě èr nián jǐn dé zhī shù xiū，dài cháng guān yín，ér quán rén fū fù yǔ hán dān zhāng wēng，shě shí nián suǒ jī zhī qián，dài wán shú yín，ér huó rén qī zǐ，jiē suǒ wèi nán shè chù néng shě yě。rú zhèn jiāng jìn wēng，suī nián lǎo wú zi，bù rěn yǐ yòu nǚ wèi qiè，ér hái zhī lín，cǐ nán rěn chù néng rěn yě gù tiān jiàng zhī fú yì hòu。fán yǒu cái yǒu shì zhě，qí lì dé jiē yì，yì ér bù wéi，shì wèi zì bào。pín jiàn zuò fú jiē nán，nán ér néng wéi，sī kě guì ěr。

何谓难易?先儒谓克己须从难克处克将去。夫子论为仁，亦曰先难。必如江西舒翁，舍二年仅得之束修，代偿官银，而全人夫妇;与邯郸张翁，舍十年所积之钱，代完赎银，而活人妻子，皆所谓难舍处能舍也。如镇江靳翁，虽年老无子，不忍以幼女为妾，而还之邻，此难忍处能忍也;故天降之福亦厚。凡有财有势者，其立德皆易，易而不为，是为自暴。贫贱作福皆难，难而能为，斯可贵耳。

suí yuán jì zhòng，qí lèi zhì fán，yuē yán qí gāng，dà yuē yǒu shí: dì yī，yǔ rén wéi shàn dì èr，ài jìng cún xīn dì sān，chéng rén zhī měi dì sì，quàn rén wéi shàn dì wǔ，jiù rén wēi jí dì liù，xīng jiàn dà lì dì qī，shě cái zuò fú dì bā，hù chí zhèng fǎ dì jiǔ，jìng zhòng zūn zhǎng dì shí，ài xī wù mìng。

随缘济众，其类至繁，约言其纲，大约有十：第一，与人为善;第二，爱敬存心;第三，成人之美;第四，劝人为善;第五，救人危急;第六，兴建大利;第七，舍财作福;第八，护持正法;第九，敬重尊长;第十，爱惜物命。

hé wèi yǔ rén wéi shàn?xī shùn zài léi zé，jiàn yú zhě jiē qǔ shēn tán hòu zé，ér lǎo ruò zé yú yú jí liú qiǎn tān zhī zhōng，cè rán āi zhī，wǎng ér yú yān jiàn zhēng zhě jiē nì qí guò ér bù tán，jiàn yǒu ràng zhě，zé yú yáng ér qǔ fǎ zhī。qī nián，jiē yǐ shēn tán hòu zé xiāng ràng yǐ。fū yǐ shùn zhī míng zhé，qǐ bù néng chū yī yán jiào zhòng rén zāi?

何谓与人为善?昔舜在雷泽，见渔者皆取深潭厚泽，而老弱则渔于急流浅滩之中，恻然哀之，往而渔焉;见争者皆匿其过而不谈，见有让者，则揄扬而取法之。期年，皆以深潭厚泽相让矣。夫以舜之明哲，岂不能出一言教众人哉?

nǎi bù yǐ yán jiào ér yǐ shēn zhuǎn zhī，cǐ liáng gōng kǔ xīn yě。

乃不以言教而以身转之，此良工苦心也。

wú bèi chù mò shì，wù yǐ jǐ zhī zhǎng ér gài rén wù yǐ jǐ zhī shàn ér xíng rén wù yǐ jǐ zhī duō néng ér kùn rén。shōu liǎn cái zhì，ruò wú ruò xū jiàn rén guò shī，qiě hán róng ér yǎn fù zhī。yī zé lìng qí kě gǎi，yī zé lìng qí yǒu suǒ gù jì ér bù gǎn zòng，jiàn rén yǒu wēi zhǎng kě qǔ，xiǎo shàn kě lù，fān rán shě jǐ ér cóng zhī qiě wèi yàn chēng ér guǎng shù zhī。fán rì yòng jiàn，fā yī yán，xíng yī shì，quán bù wéi zì jǐ qǐ niàn，quán shì wèi wù lì zé cǐ dà rén tiān xià wéi gōng zhī dù yě。

吾辈处末世，勿以己之长而盖人;勿以己之善而形人;勿以己之多能而困人。 收敛才智，若无若虚;见人过失，且涵容而掩覆之。一则令其可改，一则令其有所顾忌而不敢纵，见人有微长可取，小善可录，翻然舍己而从之;且为艳称而广述之。凡日用间，发一言，行一事，全不为自己起念，全是为物立则;此大人天下为公之度也。

hé wèi ài jìng cún xīn?jūn zǐ yǔ xiǎo rén，jiù xíng jī guān，cháng yì xiāng hùn，wéi yì diǎn cún xīn chù，zé shàn è xuán jué，pàn rán rú hēi bái zhī xiāng fǎn。gù yuē: jūn zǐ suǒ yǐ yì yú rén zhě，yǐ qí cún xīn yě。jūn zǐ suǒ cún zhī xīn，zhǐ shì ài rén jìng rén zhī xīn。gài rén yǒu qīn shū guì jiàn，yǒu zhì yú xián bù xiào wàn pǐn bù qí，jiē wú tóng bāo，jiē wú yī tǐ，shú fēi dāng jìng ài zhě?ài jìng zhòng rén，jí shì ài jìng shèng xián néng tōng zhòng rén zhī zhì，jí shì tōng shèng xián zhī zhì。hé zhě?shèng xián zhī zhì，běn yù sī shì sī rén，gè dé qí suǒ。wú hé ài hé jìng，ér ān yī shì zhī rén，jí shì wèi shèng xián ér ān zhī yě。

何谓爱敬存心?君子与小人，就形迹观，常易相混，惟一点存心处，则善恶悬绝，判然如黑白之相反。故曰：君子所以异于人者，以其存心也。君子所存之心，只是爱人敬人之心。盖人有亲疏贵贱，有智愚贤不肖;万品不齐，皆吾同胞，皆吾一体，孰非当敬爱者?爱敬众人，即是爱敬圣贤;能通众人之志，即是通圣贤之志。何者?圣贤之志，本欲斯世斯人，各得其所。吾合爱合敬，而安一世之人，即是为圣贤而安之也。

hé wèi chéng rén zhī měi?yù zhī zài shí，dǐ zhì zé wǎ lì，zhuī zuó zé guī zhāng gù fán jiàn rén xíng yī shàn shì，huò qí rén zhì kě qǔ ér zī kě jìn，jiē xū yòu yè ér chéng jiù zhī。huò wèi zhī jiǎng jiè，huò wèi zhī wéi chí huò wèi bái qí wū ér fēn qí bàng wù shǐ chéng lì ér hòu yǐ。

何谓成人之美?玉之在石，抵掷则瓦砾，追琢则圭璋;故凡见人行一善事，或其人志可取而资可进，皆须诱掖而成就之。或为之奖借，或为之维持;或为白其诬而分其谤;务使成立而后已。

dà dǐ rén gè è qí fēi lèi，xiāng rén zhī shàn zhě shǎo，bù shàn zhě duō。shàn rén zài sú，yì nán zì lì。qiě háo jié zhēng zhēng，bù shèn xiū xíng jī，duō yì zhǐ zhāi gù shàn shì cháng yì bài，ér shàn rén cháng dé bàng wéi rén rén zhǎng zhě，kuāng zhí ér fǔ yì zhī，qí gōng dé zuì hóng。

大抵人各恶其非类，乡人之善者少，不善者多。善人在俗，亦难自立。且豪杰铮铮，不甚修形迹，多易指摘;故善事常易败，而善人常得谤;惟仁人长者，匡直而辅翼之，其功德最宏。

hé wèi quàn rén wéi shàn?shēng wéi rén lèi，shú wú liáng xīn?shì lù yì yì，zuì yì méi nì。fán yú rén xiāng chǔ，dāng fāng biàn tí sī，kāi qí mí huò。pì yóu cháng yè dà mèng，ér lìng zhī yī jiào pì yóu jiǔ xiàn fán nǎo，ér bá zhī qīng liáng，wèi huì zuì pǔ。hán yù yún: yī shí quàn rén yǐ kǒu，bǎi shì quàn rén yǐ shū。jiào zhī yǔ rén wéi shàn，suī yǒu xíng jī，rán duì zhèng fā yào，shí yǒu qí xiào，bù kě fèi yě shī yán shī rén，dāng fǎn wú zhì。

何谓劝人为善?生为人类，孰无良心?世路役役，最易没溺。凡与人相处，当方便提撕，开其迷惑。譬犹长夜大梦，而令之一觉;譬犹久陷烦恼，而拔之清凉，为惠最溥。韩愈云：「一时劝人以口，百世劝人以书。」较之与人为善，虽有形迹，然对证发药，时有奇效，不可废也;失言失人，当反吾智。

hé wèi jiù rén wēi jí?huàn nàn diān pèi，rén suǒ shí yǒu。ǒu yī yù zhī，dāng rú tōng guān zhī zài shēn，sù wèi jiě jiù。huò yǐ yī yán shēn qí qū yì huò yǐ duō fāng jì qí diān lián。cuī zǐ yuē: huì bù zài dà，fù rén zhī jí kě yě。gài rén rén zhī yán zāi。

何谓救人危急?患难颠沛，人所时有。偶一遇之，当如痌癏之在身，速为解救。或以一言伸其屈抑;或以多方济其颠连。崔子曰：「惠不在大，赴人之急可也。」盖仁人之言哉。

hé wèi xīng jiàn dà lì?xiǎo ér yī xiāng zhī nèi，dà ér yī yì zhī zhōng，fán yǒu lì yì，zuì yí xīng jiàn huò kāi qú dǎo shuǐ，huò zhù dī fáng huàn huò xiū qiáo liáng，yǐ biàn xíng lǚ huò shī chá fàn，yǐ jì jī kě suí yuán quàn dǎo，xié lì xīng xiū，wù bì xián yí，wù cí láo yuàn。

何谓兴建大利?小而一乡之内，大而一邑之中，凡有利益，最宜兴建;或开渠导水，或筑堤防患;或修桥梁，以便行旅;或施茶饭，以济饥渴;随缘劝导，协力兴修，勿避嫌疑，勿辞劳怨。

hé wèi shě cái zuò fú?shì mén wàn xíng，yǐ bù shī wéi xiān。suǒ wèi bù shī zhě，zhǐ shì shě zhī yī zì ěr。dá zhě nèi shě liù gēn，wài shě liù chén，yī qiè suǒ yǒu，wú bù shě zhě。gǒu fēi néng rán，xiān cóng cái shàng bù shī。shì rén yǐ yī shí wéi mìng，gù cái wèi zuì zhòng。wú cóng ér shě zhī，nèi yǐ pò wú zhī qiān，wài yǐ jì rén zhī jí shǐ ér miǎn qiǎng，zhōng zé tài rán，zuì kě yǐ dàng dí sī qíng，qū chú zhí lìn。

何谓舍财作福?释门万行，以布施为先。所谓布施者，只是舍之一字耳。达者内舍六根，外舍六尘，一切所有，无不舍者。苟非能然，先从财上布施。世人以衣食为命，故财为最重。吾从而舍之，内以破吾之悭，外以济人之急;始而勉强，终则泰然，最可以荡涤私情，祛除执吝。

hé wèi hù chí zhèng fǎ?fǎ zhě，wàn shì shēng líng zhī yǎn mù yě。bù yǒu zhèng fǎ，hé yǐ cān zàn tiān dì?hé yǐ cái chéng wàn wù?hé yǐ tuō chén lí fù?hé yǐ jīng shì chū shì?gù fán jiàn shèng xián miào mào，jīng shū diǎn jí，jiē dāng jìng zhòng ér xiū chì zhī。zhì yú jǔ yáng zhèng fǎ，shàng bào fú ēn，yóu dāng miǎn lì。

何谓护持正法?法者，万世生灵之眼目也。不有正法，何以参赞天地?何以裁成万物?何以脱尘离缚?何以经世出世?故凡见圣贤庙貌，经书典籍，皆当敬重而修饬之。至于举扬正法，上报佛恩，尤当勉励。

hé wèi jìng zhòng zūn zhǎng?jiā zhī fù xiōng，guó zhī jūn zhǎng，yǔ fán nián gāo，dé gāo，wèi gāo，shí gāo zhě，jiē dāng jiā yì fèng shì。zài jiā ér fèng shì fù mǔ，shǐ shēn ài wǎn róng，róu shēng xià qì，xí yǐ chéng xìng，biàn shì hé qì gé tiān zhī běn。chū ér shì jūn，xíng yī shì，wú wèi jūn bù zhī ér zì zì yě。xíng yī rén，wú wèi jūn bù zhī ér zuò wēi yě。shì jūn rú tiān，gǔ rén gé lùn，cǐ děng chù zuì guān yīn dé。shì kàn zhōng xiào zhī jiā，zǐ sūn wèi yǒu bù mián yuǎn ér chāng shèng zhě，qiè xū shèn zhī。

何谓敬重尊长?家之父兄，国之君长，与凡年高，德高，位高，识高者，皆当加意奉事。在家而奉侍父母，使深爱婉容，柔声下气，习以成性，便是和气格天之本。出而事君，行一事，毋谓君不知而自恣也。刑一人，毋谓君不知而作威也。事君如天，古人格论，此等处最关阴德。试看忠孝之家，子孙未有不绵远而昌盛者，切须慎之。

hé wèi ài xī wù mìng?fán rén zhī suǒ yǐ wéi rén zhě，wéi cǐ cè yǐn zhī xīn ér yǐ qiú rén zhě qiú cǐ，jī dé zhě jī cǐ。zhōu lǐ，mèng chūn zhī yuè，xī shēng wú yòng pìn。mèng zǐ wèi jūn zǐ yuǎn páo chú，suǒ yǐ quán wú cè yǐn zhī xīn yě。gù qián bèi yǒu sì bù shí zhī jiè，wèi wén shā bù shí，jiàn shā bù shí，zì yǎng zhě bù shí，zhuān wèi wǒ shā zhě bù shí。xué zhě wèi néng duàn ròu，qiě dāng cóng cǐ jiè zhī。

何谓爱惜物命?凡人之所以为人者，惟此恻隐之心而已;求仁者求此，积德者积此。周礼，「孟春之月，牺牲毋用牝。」孟子谓君子远庖厨，所以全吾恻隐之心也。故前辈有四不食之戒，谓闻杀不食，见杀不食，自养者不食，专为我杀者不食。学者未能断肉，且当从此戒之。

jiàn jiàn zēng jìn，cí xīn yù zhǎng，bù tè shā shēng dāng jiè，chǔn dòng hán líng，jiē wèi wù mìng。qiú sī zhǔ jiǎn，chú dì shā chóng，niàn yī shí zhī yóu lái，jiē shā bǐ yǐ zì huó。gù bào tiǎn zhī niè，dāng yǔ shā shēng děng。zhì yú shǒu suǒ wù shāng，zú suǒ wù jiàn zhě，bù zhī qí jǐ，jiē dāng wěi qū fáng zhī。gǔ shī yún: ài shǔ cháng liú fàn，lián é bù diǎn dēng。hé qí rén yě!

渐渐增进，慈心愈长，不特杀生当戒，蠢动含灵，皆为物命。求丝煮茧，锄地杀虫，念衣食之由来，皆杀彼以自活。故暴殄之孽，当与杀生等。至于手所误伤，足所误践者，不知其几，皆当委曲防之。古诗云：「爱鼠常留饭，怜蛾不点灯。」何其仁也!

shàn xíng wú qióng，bù néng dān shù yóu cǐ shí shì ér tuī guǎng zhī，zé wàn dé kě bèi yǐ。

善行无穷，不能殚述;由此十事而推广之，则万德可备矣。

四、积德之效

yì yuē: tiān dào kuī yíng ér yì qiān dì dào biàn yíng ér liú qiān guǐ shén hài yíng ér fú qiān rén dào è yíng ér hǎo qiān。shì gù qiān zhī yī guà，liù yáo jiē jí。

易曰：「天道亏盈而益谦;地道变盈而流谦;鬼神害盈而福谦;人道恶盈而好谦。」是故谦之一卦，六爻皆吉。

shū yuē: mǎn zhāo sǔn，qiān shòu yì。yǔ lǚ tóng zhū gōng yìng shì，měi jiàn hán shì jiāng dá，bì yǒu yī duàn qiān guāng kě jū。

书曰：「满招损，谦受益。」予屡同诸公应试，每见寒士将达，必有一段谦光可掬。

xīn wèi gōng yuán 1571 nián jì xié，wǒ jiā shàn tóng páo fán shí rén，wéi dīng jìng yǔ bīn，nián zuì shǎo，jí qí qiān xū。

辛未(公元1571年)计偕，我嘉善同袍凡十人，惟丁敬宇宾，年最少，极其谦虚。

yǔ gào fèi jǐn pō yuē: cǐ xiōng jīn nián bì dì。

予告费锦坡曰：「此兄今年必第。」

fèi yuē: hé yǐ jiàn zhī?

费曰：「何以见之?」

yǔ yuē: wéi qiān shòu fú。xiōng kàn shí rén zhōng，yǒu xún xún kuǎn kuǎn，bù gǎn xiān rén，rú jìng yǔ zhě hū?yǒu gōng jìng shùn chéng，xiǎo xīn qiān wèi，rú jìng yǔ zhě hū?yǒu shòu wǔ bù dá，wén bàng bù biàn，rú jìng yǔ zhě hū?rén néng rú cǐ，jí tiān dì guǐ shén，yóu jiāng yòu zhī，qǐ yǒu bù fā zhě?

予曰：「惟谦受福。兄看十人中，有恂恂款款，不敢先人，如敬宇者乎?有恭敬顺承，小心谦畏，如敬宇者乎?有受侮不答，闻谤不辩，如敬宇者乎?人能如此，即天地鬼神，犹将佑之，岂有不发者?」

jí kāi bǎng，dīng guǒ zhōng shì。

及开榜，丁果中式。

dīng chǒu gōng yuán 1577 nián zài jīng，yǔ féng kāi zhī tóng chǔ，jiàn qí xū jǐ liǎn róng，dà biàn qí yòu nián zhī xí。lǐ jì yán zhí liàng yì yǒu，shí miàn gōng qí fēi，dàn jiàn qí píng huái shùn shòu，wèi cháng yǒu yī yán xiāng bào。yǔ gào zhī yuē: fú yǒu fú shǐ，huò yǒu huò xiān，cǐ xīn guǒ qiān，tiān bì xiāng zhī，xiōng jīn nián jué dì yǐ。yǐ ér guǒ rán。

丁丑(公元1577年)在京，与冯开之同处，见其虚己敛容，大变其幼年之习。李霁岩直谅益友，时面攻其非，但见其平怀顺受，未尝有一言相报。予告之曰：「福有福始，祸有祸先，此心果谦，天必相之，兄今年决第矣。」已而果然。

zhào yù fēng，guāng yuǎn，shān dōng guān xiàn rén，tóng nián jǔ yú xiāng，jiǔ bù dì。qí fù wèi jiā shàn sān yǐn，suí zhī rèn。mù qián míng wú，ér zhí wén jiàn zhī，míng wú xī mǒ qí wén，zhào bù wéi bù nù，qiě xīn fú ér sù gǎi yān。míng nián，suì dēng dì。

赵裕峰，光远，山东冠县人，童年举于乡，久不第。其父为嘉善三尹，随之任。慕钱明吾，而执文见之，明吾悉抹其文，赵不惟不怒，且心服而速改焉。明年，遂登第。

rén chén suì gōng yuán 1592 nián，yǔ rù jìn，wù xià jiàn suǒ，jiàn qí rén qì xū yì xià，qiān guāng bī rén，guī ér gào yǒu rén yuē: fán tiān jiàng fā sī rén yě，wèi fā qí fú，xiān fā qí huì cǐ huì yī fà，zé fú zhě zì shí，sì zhě zì liǎn jiàn suǒ wēn liáng ruò cǐ，tiān qǐ zhī yǐ。jí kāi bǎng，guǒ zhōng shì。

壬辰岁(公元1592年)，予入觐，晤夏建所，见其人气虚意下，谦光逼人，归而告友人曰：「凡天将发斯人也，未发其福，先发其慧;此慧一发，则浮者自实，肆者自敛;建所温良若此，天启之矣。」及开榜，果中式。

jiāng yīn zhāng wèi yán，jī xué gōng wén，yǒu shēng yì lín。jiǎ wǔ gōng yuán 1594 nián，nán jīng xiāng shì，yù yī sì zhōng，jiē xiǎo wú míng，dà mà shì guān，yǐ wéi mī mù。shí yǒu yī dào zhě，zài bàng wēi xiào，zhāng jù yí nù dào zhě。dào zhě yuē: xiàng gōng wén bì bù jiā。

江阴张畏岩，积学工文，有声艺林。甲午(公元1594年)，南京乡试，寓一寺中，揭晓无名，大骂试官，以为眯目。时有一道者，在傍微笑，张遽移怒道者。道者曰：「相公文必不佳。」

zhāng nù yuē: rǔ bú jiàn wǒ wén，wū zhī bù jiā?

张怒曰：「汝不见我文，乌知不佳?」

dào zhě yuē: wén zuò wén，guì xīn qì hé píng，jīn tīng gōng mà lì，bù píng shén yǐ，wén ān dé gōng?

道者曰：「闻作文，贵心气和平，今听公骂詈，不平甚矣，文安得工?」

zhāng bù jué qū fú，yīn jiù ér qǐng jiào yān。

张不觉屈服，因就而请教焉。

dào zhě yuē: zhōng quán yào mìng mìng bù gāi zhōng，wén suī gōng，wú yì yě。xū zì jǐ zuò gè zhuǎn biàn。

道者曰：「中全要命;命不该中，文虽工，无益也。须自己做个转变。」

zhāng yuē: jì shì mìng，rú hé zhuǎn biàn?

张曰：「既是命，如何转变?」

dào zhě yuē: zào mìng zhě tiān，lì mìng zhě wǒ lì xíng shàn shì，guǎng jī yīn dé，hé fú bù kě qiú zāi?

道者曰：「造命者天，立命者我;力行善事，广积阴德，何福不可求哉?」

zhāng yuē: wǒ pín shì，hé néng wéi?

张曰：「我贫士，何能为?」

dào zhě yuē: shàn shì yīn gōng，jiē yóu xīn zào，cháng cún cǐ xīn，gōng dé wú liàng，qiě rú qiān xū yī jié，bìng bù fèi qián，nǐ rú hé bù zì fǎn ér mà shì guān hū?

道者曰：「善事阴功，皆由心造，常存此心，功德无量，且如谦虚一节，并不费钱，你如何不自反而骂试官乎?」

zhāng yóu cǐ zhé jié zì chí，shàn rì jiā xiū，dé rì jiā hòu。dīng yǒu gōng yuán 1597 nián，mèng zhì yī gāo fáng，dé shì lù yī cè，zhōng duō quē xíng。wèn páng rén，yuē: cǐ jīn kē shì lù。

张由此折节自持，善日加修，德日加厚。丁酉(公元1597年)，梦至一高房，得试录一册，中多缺行。问旁人， 曰：「此今科试录。」

wèn: hé duō quē míng?

问：「何多缺名?」

yuē: kē dì yīn jiān sān nián yī kǎo jiào，xū jī dé wú jiù zhě，fāng yǒu míng。rú qián suǒ quē，jiē xì jiù gāi zhōng shì，yīn xīn yǒu báo xíng ér qù zhī zhě yě。

曰：「科第阴间三年一考较，须积德无咎者，方有名。如前所缺，皆系旧该中式，因新有薄行而去之者也。」

hòu zhǐ yī xíng yún: rǔ sān nián lái，chí shēn pō shèn，huò dāng bǔ cǐ，xìng zì ài。shì kē guǒ zhōng yī bǎi wǔ míng。

后指一行云：「汝三年来，持身颇慎，或当补此，幸自爱。」是科果中一百五名。

yóu cǐ guān zhī，jǔ tóu sān chǐ，jué yǒu shén míng qū jí bì xiōng，duàn rán yóu wǒ。xū shǐ wǒ cún xīn zhì xíng，háo bù dé zuì yú tiān dì guǐ shén，ér xū xīn qū jǐ，shǐ tiān dì guǐ shén，shí shí lián wǒ，fāng yǒu shòu fú zhī jī。bǐ qì yíng zhě，bì fēi yuǎn qì，zòng fā yì wú shòu yòng。shāo yǒu shí jiàn zhī shì，bì bù rěn zì xiá qí liàng，ér zì jù qí fú yě，kuàng qiān zé shòu jiào yǒu dì，ér qǔ shàn wú qióng，yóu xiū yè zhě suǒ bì bù kě shǎo zhě yě。

由此观之，举头三尺，决有神明;趋吉避凶，断然由我。须使我存心制行，毫不得罪于天地鬼神，而虚心屈己，使天地鬼神，时时怜我，方有受福之基。彼气盈者，必非远器，纵发亦无受用。稍有识见之士，必不忍自狭其量，而自拒其福也，况谦则受教有地，而取善无穷，尤修业者所必不可少者也。

gǔ yǔ yún: yǒu zhì yú gōng míng zhě，bì děi gōng míng yǒu zhì yú fù guì zhě，bì děi fù guì。rén zhī yǒu zhì，rú shù zhī yǒu gēn，lì dìng cǐ zhì，xū niàn niàn qiān xū，chén chén fāng biàn，zì rán gǎn dòng tiān dì，ér zào fú yóu wǒ。jīn zhī qiú dēng kē dì zhě，chū wèi cháng yǒu zhēn zhì，bù guò yī shí yì xìng ěr xìng dào zé qiú，xìng lán zé zhǐ。

古语云：「有志于功名者，必得功名;有志于富贵者，必得富贵。」人之有志，如树之有根，立定此志，须念念谦虚，尘尘方便，自然感动天地，而造福由我。今之求登科第者，初未尝有真志，不过一时意兴耳;兴到则求，兴阑则止。

mèng zǐ yuē: wáng zhī hǎo lè shén，qí qí shù jī hū?yǔ yú kē míng yì rán。

孟子曰：「王之好乐甚，齐其庶几乎?」予于科名亦然。